Тлумачэнні па найбольш актуальных пытаннях у сферы пенсійнага забеспячэння

Старшыня камітэта па працы, занятасці і сацыяльнай абароне Магілёўскага аблвыканкама Святлана Тарасенка ў мэтах інфармавання грамадзян дала тлумачэнні па найбольш актуальных пытаннях у сферы пенсійнага забеспячэння.

Як часта пераглядаюцца памеры пенсій?

Памеры пенсій пералічваюцца ў сувязі з павелічэннем бюджэту пражытачнага мінімуму ў сярэднім на душу насельніцтва і сярэдняй заработнай платы работнікаў у Рэспубліцы, якая прымяняецца для вылічэння пенсій.

Бюджэт пражытачнага мінімуму, як правіла, пераглядаецца штоквартальна (з 1 лютага, 1 мая, 1 жніўня, 1 лістапада), адпаведна вырабляецца пераразлік пенсій, што выплачваюцца ў мінімальных памерах, сацыяльных пенсій, а таксама надбавак, павышэнняў і даплат.

З 1 мая 2021 года бюджэт пражытачнага мінімуму складае 273,27 рубля.

Пераразлік працоўных пенсій у сувязі з ростам сярэдняй заработнай платы работнікаў у рэспубліцы ажыццяўляецца на падставе ўказаў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь не радзей за адзін раз на год у межах сродкаў бюджэту дзяржаўнага пазабюджэтнага фонду сацыяльнай абароны насельніцтва Рэспублікі Беларусь (далей – бюджэт фонду).

Апошні пераразлік працоўных пенсій быў праведзены на падставе ўказа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 05.11.2020 № 409 «Аб павышэнні пенсій» з 01.12.2020 шляхам павелічэння на 6 працэнтаў сярэдняй заработнай платы работнікаў, якая прымяняецца пры папярэднім пераразліку пенсій.

Ад чаго залежыць памер пенсіі па ўзросту?

Памер пенсіі кожнага пенсіянера вызначаецца індывідуальна і залежыць ад працягласці стажу працы і заробку, які грамадзяне атрымлівалі да звароту па пенсію.

Перыяд, за які ўлічваецца заработная плата для вылічэння пенсіі, штогод павялічваецца: у 2021 годзе–гэта 27 гадоў, у 2022 годзе– будзе 28 гадоў і г. д. Калі стаж такой працягласці адсутнічае, то ўлічваецца заработная плата за ўвесь фактычна існуючы стаж працы.

Пры гэтым за перыяды працы, прадпрымальніцкай, творчай і іншай дзейнасці ўлічваецца фактычны заробак, а за залічаныя ў стаж іншыя перыяды (догляду дзіцяці ва ўзросце да 3 гадоў, навучання, ваеннай службы, атрымання дапамогі па беспрацоўі і іншыя) у якасці фактычнага заробку прымаецца 40 працэнтаў сярэдняй заработнай платы работнікаў у рэспубліцы за адпаведныя месяцы.

Максімальны стаж, які ўлічваецца для вылічэння памеру пенсіі па ўзросце, складае для мужчын – 45 гадоў, для жанчын–40 гадоў.

Пры якіх умовах прызначаецца працоўная пенсія па ўзросце ў цяперашні час?

У 2021 годзе права на працоўную пенсію па ўзросце на агульных падставах прадастаўляецца мужчынам па дасягненні ўзросту 62 гады 6 месяцаў, жанчынам–57 гадоў 6 месяцаў. Нагадваем: штогод з1 студзеня агульнаўстаноўлены пенсійны ўзрост павышаецца на 6 месяцаў да дасягнення 63 гадоў мужчынамі і 58 гадоў жанчынамі.

Звяртаем увагу, што ўзрост выхаду на пенсію вызначаецца на дату звароту па прызначэнне пенсіі. Калі грамадзяне па дасягненні агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту ў 2021 годзе не звернуцца ў органы па працы, занятасці і сацыяльнай абароне па прызначэнне пенсіі, то ў 2022 годзе пенсія ім будзе прызначана ўжо па дасягненні 63 гадоў мужчынамі і 58 гадоў жанчынамі.

Права на працоўную пенсію па ўзросце прадастаўляецца пры наяўнасці неабходнага стажу працы з выплатай абавязковых страхавых узносаў у бюджэт фонду ў адпаведнасці з заканадаўствам аб дзяржаўным сацыяльным страхаванні, г. зн. страхавога стажу.

Асноўныя патрабаванні для прызначэння пенсіі па ўзросце на агульных падставах прыведзены ў табліцы.

год звяртання па пенсію	пол	дата нараджэння	пенсійны ўзрост	права на пенсію ўзнікае	патрэбны страхавы стаж	перыяд стажу работы, за якіналічваецца заробак
2021	м	1 палова 1959 г.	62 гады 6 месяцаў	2 палова 2021 г.	18 год	27 год
	ж	1 палова 1964 г.	57 год 6 месяцаў
2022	м	2 палова1959 г.	63 гады	2 палова2022 г.	18 год6 месяцаў	28 год
	ж	2 палова 1964 г.	58 год
2023	м	1960	63 гады	в 2023 г.	19 год	29 год
	ж	1965	58 год
2024	м	1961	63 гады	в 2024 г.	19 год 6 месяцаў	30 год
	ж	1966	58 год
2025	м	1962	63 гады	в 2025 г.	20 год	31 год
	ж	1967	58 год

Якія перыяды ўключаюцца ў страхавы стаж?

У страхавы стаж залічваюцца перыяды работы, прадпрымальніцкай, творчай і іншай дзейнасці пры ўмове, што на працягу гэтых перыядаў ажыццяўлялася выплата абавязковых страхавых узносаў у бюджэт фонду. Пры гэтым, калі сярэднямесячны фактычны заробак (даход), з якога выплачаны страхавыя ўзносы, за каляндарны год (або менш за каляндарны год, калі ў адпаведным годзе мелі месца прыём на працу або звальненне, рэгістрацыя або выключэнне з ліку плацельшчыкаў страхавых узносаў або іншыя падобныя абставіны) аказаўся ніжэйшы за мінімальную заработную плату, у стажработы залічваецца перыяд, які вызначаецца з ужываннем папраўчага каэфіцыента.

Папраўчы каэфіцыент разлічваецца шляхам дзялення сярэднямесячнага фактычнага заробку (даходу) асобы на сярэднеарыфметычную велічыню мінімальнай заработнай платы за адпаведны перыяд.

Калі папраўчы каэфіцыент складзе менш за адзінку, то працягласць залічваемага у стаж перыяду працы будзе меншай за каляндарны перыяд працы.

Напрыклад, сярэднямесячны фактычны заробак, з якога наймальнікам выплачаныя страхавыя ўзносы ў бюджэт фонду, за каляндарны год склаў 200,0 рублёў. Сярэднеарыфметычная велічыня мінімальнай заработнай платы за гэты ж перыяд склала 400,0 рублёў. Папраўчы каэфіцыент у дадзеным выпадку будзе роўны 0,5 (200/400). Пры прызначэнні пенсіі ў стаж будзе залічаны не каляндарны год (12 месяцаў), а толькі 6 месяцаў.

У страхавы стаж не ўключаюцца перыяды: ваеннай службы (акрамя тэрміновай ваеннай службы, якая мела месца з 01.01.2020); навучання ў дзённай форме атрымання адукацыі; догляду дзяцей да дасягнення імі ўзросту 3 гадоў; догляду інваліда I групы або дзіцяці-інваліда ва ўзросце да 18 гадоў, а таксама асобы, якая дасягнула 80-гадовага ўзросту; атрымання дапамогі па беспрацоўі. Дадзеныя перыяды залічваюцца ў агульны стаж пры вызначэнні памеру пенсіі па ўзросце.

Якой працягласці страхавы стаж патрабуецца для прызначэння пенсій?

Для прызначэння ў 2021 годзе працоўнай пенсіі па ўзросце, у тым ліку пры няпоўным стажы працы, датэрміновай пенсіі, а таксама пенсіі за выслугу гадоў, патрабуецца не менш за 18 гадоў страхавога стажу. Штогод з 1 студзеня працягласць страхавога стажу павялічваецца на 6 месяцаў да дасягнення 20 гадоў да 2025 года.

Страхавы стаж меншай працягласці патрабуецца для прызначэння пенсіі па ўзросце асобным катэгорыям грамадзян:

бацькам дзяцей-інвалідаў (інвалідаў з дзяцінства); шматдзетным маці, якія нарадзілі пяць і больш дзяцей; інвалідам з дзяцінства; інвалідам вайны; маці вайскоўцаў, смерць якіх звязана з выкананнем абавязкаў ваеннай службы; ліліпутам і карлікам – не менш за 5 гадоў;

грамадзянам, якія маюць працяглы стаж працы (не менш за 40 гадоў у мужчын і не менш за 35 гадоў у жанчын); грамадзянам, у якіх маецца не менш за 10 каляндарных гадоў ваеннай службы (службы ў ваенізаваных арганізацыях) пры наяўнасці агульнага стажу працы не менш за 25 гадоў у мужчын і не менш за 20 гадоў у жанчын і адсутнасці права на пенсію ў адпаведнасці з заканадаўствам аб пенсійным забеспячэнні ваеннаслужачых; жанчынам, якія нарадзілі чацвярых дзяцей і выхавалі іх;

грамадзянам, якія да дасягнення агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту з’яўляліся інвалідамі I і (або) II групы больш за 10 гадоў–зніжаецца на 6 месяцаў за кожны поўны год знаходжання на інваліднасці, пры знаходжанні на інваліднасці больш за 21 год – не менш за 5 гадоў.

Акрамя таго, з 1 студзеня 2021 г. асобам, якія дасягнулі ўзросту мужчыны–65 гадоў, жанчыны–60 гадоў і якія маюць страхавы стаж не меншы за 10 гадоў, прадастаўляецца права на працоўную пенсію па ўзросце пры няпоўным страхавым стажы.

Пры наяўнасці 10 гадоў страхавога стажу памер пенсіі складзе 73 працэнты бюджэту пражытачнага мінімуму пенсіянера, за кожны поўны год страхавога стажу звыш 10 гадоў пенсія павялічваецца на 3 працэнты названай велічыні, але не больш чым да 100 працэнтаў бюджэту пражытачнага мінімуму пенсіянера.

Па дасягненні якога ўзросту і на якую прыбаўку да пенсіі могуць разлічваць пенсіянеры?

Непрацоўным грамадзянам, якія дасягнулі 75-гадовага ўзросту, робіцца даплата ў памеры 75 працэнтаў мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце, па дасягненні 80 гадоў гэтая даплата павялічваецца да 100 працэнтаў мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце.

Акрамя таго, 80-гадовым грамадзянам устанаўліваецца надбаўка на догляд у памеры 50 працэнтаў мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце да ўсіх відаў працоўных пенсій незалежна ад факта працы.

З 1 мая 2021 г. мінімальны памер пенсіі па ўзросце складае 68,32 рубля. Даплата да пенсіі пасля дасягнення 75 гадоў сёння складае 51,24 рубля, пасля дасягнення 80 гадоў з улікам надбаўкі на догляд – павялічваецца да 102,48 рубля.

Зварот у органы па працы, занятасці і сацыяльнай абароне для атрымання названых даплат і надбаўкі не патрабуецца, іх выплата робіцца з 1 чысла месяца, наступнага за месяцам, у якім пенсіянер дасягнуў адпаведнага ўзросту.

Як уплывае факт працы на памер пенсіі?

У перыяды працы, у тым ліку па грамадзянска-прававым дагаворы, або прадпрымальніцкай дзейнасці памер пенсіі вылічваецца з улікам індывідуальнага каэфіцыента заробку не вышэйшага за 1,3. Дадзенае абмежаванне не распаўсюджваецца на пенсіянераў, якія працуюць у калгасах, саўгасах і іншых прадпрыемствах сельскай гаспадаркі і занятых непасрэдна ў вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі (трактарыстаў-машыністаў, аператараў машыннага даення, паляводаў, жывёлаводаў і г. д.).

Акрамя таго, працоўным пенсіянерам не робіцца даплата да пенсіі, прадугледжаная для асоб старэйшых за 75 гадоў.

Такім чынам, факт працы ўплывае на памер пенсіі тых грамадзян, у якіх індывідуальны каэфіцыент заробку вышэйшы за 1,3, а таксама якія дасягнулі 75-гадовага ўзросту.

Абавязак інфармаваць орган, які выплачвае пенсію, аб прыёме на работу пенсіянера ўскладзены, у першую чаргу, на працадаўцаў. Атрымальнікі пенсій таксама абавязаны паведамляць аб усіх абставінах, якія цягнуць змяненне памеру пенсіі (аб рэгістрацыі ў якасці індывідуальнага прадпрымальніка, выкананні работ па грамадзянска-прававых дагаворах, аб прыёме і звальненні з працы або спыненні іншых відаў дзейнасці).

Невыкананне гэтага патрабавання ўплывае на пераплату грашовых сродкаў, якія пасля спаганяюцца з вінаватых працадаўцаў або з пенсіянераў.

Ці можна папоўніць стаж для павелічэння памеру пенсіі, калі пасля прызначэння пенсіі пенсіянер працягвае працаваць?

Перыяды, якія мелі месца пасля дасягнення пенсіянерам агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту, а таксама пасля прызначэння пенсіі па ўзросту або пенсіі за выслугу гадоў, залічваюцца ў стаж працы, калі пенсіянер не атрымліваў дзяржаўную пенсію за гэтыя перыяды.

Як павялічыцца памер пенсіі, калі адмовіцца ад яе атрымання ў перыяд працы?

Пенсіянер, якому прызначаная пенсія па ўзросце па дасягненні агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту, можа дадаткова павялічыць яе памер, калі адмовіцца ад яе атрымання і пры гэтым працягне працаваць.

Для гэтага варта падаць адпаведную заяву ва ўпраўленне па працы, занятасці і сацыяльнай абароне, а па завяршэнні абранага перыяду працы без атрымання пенсіі звярнуцца з заявай аб аднаўленнем выплаты пенсіі і яе пераразлікам.

Прэмія за адкладзены выхад на пенсію прадугледжана артыкулам23 -1 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб пенсійным забеспячэнні».Пры працягу працы пасля дасягнення агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту без атрымання дзяржаўнай пенсіі пенсія па ўзросце на агульных падставах павялічваецца на:

6, 8, 10 і 12 працэнтаў заробку, з якога вылічваецца пенсія, – адпаведна за кожны поўны першы, другі, трэці і чацвёрты гады работы, на 14 працэнтаў такога заработку – за поўны пяты і кожны наступны год работы. Названыя памеры павелічэння пенсіі сумуюцца паміж сабой;

1 працэнт заробку, з якога вылічваецца пенсія, – за кожныя поўныя два месяцы няпоўнага года работы. Дадзены памер павелічэння пенсіі сумуецца з вышэйазначанымі памерамі павелічэння пенсіі.

Пад працай, якая дае права на павелічэнне пенсіі, маюцца на ўвазе перыяды работы, прадпрымальніцкай, творчай і іншай дзейнасці, на працягу якіх праводзілася выплата абавязковых страхавых узносаў у бюджэт фонду.

Бонусы за адмаўленне ад атрымання пенсіі па ўзросце: павелічэнне памеру пенсіі за кошт дадатковага стажу (у яго будзе ўключаны час працы пасля прызначэння пенсіі), а таксама павелічэнне памеру пенсіі за кошт прэміі.

Напрыклад: мужчына з 35-гадовым стажам працаваў без атрымання пенсіі 3 гады. Пенсія павялічыцца: за дадатковыя 3 гады стажу – на 3 працэнты заробку, з якога вылічваецца пенсія;за кошт прэміі (6% + 8% + 10%) – яшчэ на 24 працэнты заробку, з якога вылічваецца пенсія.У выніку пенсія будзе вышэйшай на 27 працэнтаў заробку, з якога вылічваецца пенсія, або ў 1,42 раза. Розніца паміж «новай» і «старой» пенсіяй будзе захоўвацца пры ўсіх наступных штогадовых павышэннях (індэксацыях) пенсіі.

Павышэнне пенсіі за адмаўленне ад атрымання пенсіі

Перыяд работы без атрымання пенсіі (гадоў)	Прэміяў працэнтах да зарабтку, з якоганалічваецца пенсія	Рост пенсіі пры стажы 30 год у жанчыны, 35 год у мужчыны (у разах)
1	6	1,1
2	14 (= 6+8)	1,2
3	24 (=14+10)	1,4
4	36 (=24+12)	1,6
5	50 (=36+14)	1,8
6	64 (=50+14)	2,0

Фарміраваць прэмію за адкладзены выхад на пенсію можна паэтапна: заяву аб адмаўленні ад атрымання пенсіі можна падаўжаць некалькі разоў, можна рабіць перапынкі (перыяды працы без атрымання пенсіі будуць падсумоўвацца).

Аб’ектыўна ацаніць перавагі рашэння на карысць адмаўлення ад атрымання пенсіі грамадзянін зможа пазней, калі пакіне працоўную дзейнасць і пенсія стане адзінай крыніцай сродкаў існавання.

Як ажыццяўляецца дастаўка пенсій грамадзянам?

Выплата пенсій робіцца па выбары пенсіянера або праз арганізацыі паштовай сувязі ці праз банкі.

Зараз пенсіянеры могуць атрымліваць пенсію ў любым з 14 банкаў, з якімі заключаны адпаведныя дагаворы: ААТ «Ашчадны банк «Беларусбанк», ААТ«Прыёрбанк»,ААТ «Белаграпрамбанк», ААТ «БПС-Сбербанк», ААТ «Беларускі банк развіцця і рэканструкцыі «Белінвестбанк», ЗАТ «Мінскі транзітны банк», ААТ «Белгазпрамбанк», ААТ Банк «Дабрабыт», ААТ «Парытэтбанк», ЗАТ «Ідэя Банк», ЗАТ «Банк «Рашэнне», ААТ «Белзнешэканомбанк», ЗАТ «БТА Банк», ААТ «Беларускі народны банк».

Для тых грамадзян, якія атрымліваюць пенсію праз аддзяленне паштовай сувязі, прадугледжана магчымасць атрымаць пенсію ў любым аддзяленні паштовай сувязі Рэспублікі Беларусь.