«Гэта было, як у нейкiм жах­лі­вым філь­ме, дзе ўсё раз­бу­ра­ец­ца»…

У Крас­на­пол­лі ўша­на­ва­лі па­мяць на­стаў­ні­ка і 3 вуч­няў, якія за­гі­ну­лі 10 га­доў та­му.

…Той дзень ска­ла­нуў спа­кой­нае жыц­цё ма­лень­ка­га рай­цэнт­ра. Вест­ка аб тым, што ў спар­тыў­най за­ле мяс­цо­вай шко­лы № 1 аб­ры­нуў­ся дах, раз­не­сла­ся ім­гнен­на. Ці­шы­ню пра­він­цый­на­га го­ра­да ўзру­шыла пра­ніз­лі­вае выццё вы­ра­та­валь­ных ма­шын і «хут­кай да­па­мо­гі». З усіх ба­коў да шко­лы бег­лі лю­дзі. У ад­но ім­гнен­не тут са­бра­ла­ся, зда­ец­ца, усё Крас­на­пол­ле. На­стаў­ні­кі яшчэ да пры­быц­ця апе­ра­тыў­ных служ­баў вы­ве­лі вуч­няў на бяс­печ­ную ад­лег­ласць ад бу­дын­ка. Акра­мя та­го, што на мо­мант тра­ге­дыі ў спарт­за­ле зна­хо­дзі­лі­ся ад­на­ча­со­ва два дзя­ся­тыя кла­сы, спа­чат­ку ні­чо­га не бы­ло вя­до­ма. І баць­кі дзя­цей, якія апы­ну­лі­ся пад за­ва­ла­мі, да апош­ня­га спа­дзя­ва­лі­ся на леп­шае. На­ват та­ды, ка­лі гэ­тай над­зеі амаль не за­ста­ва­ла­ся…

Усё зда­ры­ла­ся 10 га­доў та­му, 27 сту­дзе­ня. Той дзень стаў апош­нім у жыц­ці на­стаў­ні­ка фіз­куль­ту­ры Пят­ра Лю­ба­шэн­кі і вуч­няў Ві­ці Баб­ро­ва, Са­шы Пру­са­ва і Ган­ны Акінь­ша­вай. Час ле­чыць, але ка­лі іш­ла на су­стрэ­чу з ві­да­воч­ца­мі тых па­дзей, ад­чу­ва­ла: бу­дзе ба­лю­ча.

— Хі­ба та­кое мож­на вы­крас­ліць з жыц­ця?! — цяж­ка ўзды­хае ды­рэк­тар Крас­на­поль­скай гім­на­зіі (гэ­ты ста­тус шко­ла атры­ма­ла 7 га­доў таму) Але­на Мас­ка­лё­ва. — Тыя, хто та­ды ха­дзіў у пер­шы клас, ця­пер адзі­нац­ца­ці­клас­ні­кі. Сё­ле­та яны па­кі­нуць сце­ны на­шай уста­но­вы. Для ўсіх ас­тат­ніх гэ­та — ужо гіс­то­рыя. Але тое, што зда­ры­ла­ся, за­быць нель­га.

Вось і на гэ­ты раз мы пра­вя­лі ўрок па­мя­ці ў спарт­за­ле. Па­чаў­ся ён у 9.20, роў­на ў той час, ка­лі ад­бы­ла­ся тра­ге­дыя. Са­бра­лі­ся на­стаў­ні­кі, вуч­ні, баць­кі за­гі­ну­лых, іх ад­на­клас­ні­кі. У пер­шыя га­ды мы за­паль­ва­лі свеч­кі і лам­пад­кі, але ця­пер прос­та раз­маў­ля­ем з дзець­мі. Каб яны ве­да­лі, што гэ­та бы­ло. Мы так і на­зва­лі гэ­ты клас­ны час «Каб пом­ні­лі, каб ве­да­лі».

У не­вя­ліч­кім му­зеі гіс­то­рыі шко­лы шмат фо­та­здым­каў вы­пуск­ні­коў роз­ных га­доў. Але тым двум кла­сам пры­све­ча­ны цэ­лы ку­ток. Сэр­ца сціс­ка­ец­ца, ка­лі гля­дзіш на здым­кі той жах­лі­вай ра­ні­цы. Вось вы­ра­та­валь­ні­кі пра­цу­юць на рас­чыст­цы за­ва­лаў, вось баль­ніч­ны па­кой, вось ло­жак з па­ра­не­ным хлоп­чы­кам…

У гэ­тым па­коі за­хоў­ва­юц­ца і аса­біс­тыя рэ­чы вуч­няў, іх ха­рак­та­рыс­ты­кі, за­явы ў пер­шы і дзя­ся­ты кла­сы, па­свед­чан­ні аб ба­за­вай аду­ка­цыі, на­ват дык­тоў­кі.

Ві­ця Баб­роў вель­мі лю­біў уро­кі фіз­куль­ту­ры. Заў­сё­ды ад­стой­ваў го­нар сва­ёй шко­лы на роз­ных спа­бор­ніц­твах. Аня Акінь­ша­ва за­ста­ла­ся ў па­мя­ці як здоль­ная дзяў­чын­ка, доб­рая і чу­лая. Са­ша Пру­саў ву­чыў­ся ў ад­ным кла­се са сва­ім бра­там-бліз­ню­ком, на­ват на спар­тыў­най пля­цоў­цы яны заў­сё­ды бы­лі по­бач. Яны і ад­роз­ні­ва­лі­ся адзін ад ад­на­го толь­кі ра­дзім­кай і рос­там. У той зла­шчас­ны дзень бра­ты так­са­ма бы­лі ра­зам, але ў апош­ні мо­мант лёс раз­вёў іх у роз­ныя ба­кі, па­кі­нуў­шы жыц­цё толь­кі ад­на­му.

— Ні­хто на­ват і не ду­маў, што та­кое мо­жа зда­рыц­ца, — уз­ды­хае ды­рэк­тар. — Шко­ла бы­ла но­вая, на­ват тын­коў­ка ні­дзе не аб­сы­па­ла­ся. І ў той дзень ні­што не прад­вя­шча­ла бя­ды. Да кан­ца ўро­ка за­ста­ва­ла­ся хві­лін 15. Клас, дзе я вы­кла­да­ла рус­кую мо­ву, зна­хо­дзіў­ся на дру­гім па­вер­се, як­раз на­су­праць спарт­за­лы. Рап­там па­чуў­ся ней­кі не­зра­зу­ме­лы шум. Неш­та быц­цам бы аб­ва­лі­ла­ся — і ста­ла ці­ха. І толь­кі ў шчы­лі­ну пад дзвя­ра­мі шух­нуў пыл. Усе на­стаў­ні­кі вый­шлі на ка­лі­дор, а по­тым без ліш­ня­га шу­му вяр­ну­лі­ся ў кла­сы і па­вя­лі дзя­цей з бу­дын­ка на ву­лі­цу. Ні­я­кай па­ні­кі не бы­ло. Дзе­ці ве­да­лі, як дзей­ні­чаць пад­час эва­ку­а­цыі. І толь­кі ка­лі спус­ці­лі­ся на пер­шы па­верх, зра­зу­ме­лі, што ад­бы­ло­ся ў спар­тыў­най за­ле. Сце­ны за­ста­лі­ся, а дах аб­ва­ліў­ся.

Сён­ня аб тым жа­ху ні­чо­га не на­гад­вае. Звы­чай­ная спар­тыў­ная за­ла, толь­кі за­над­та вя­лі­кая. Та­му і за­ня­ткі тут ад­бы­ва­юц­ца ад­на­ча­со­ва ў двух кла­сах. На­стаў­нік фіз­куль­ту­ры і ва­ен­най пад­рых­тоў­кі Ле­а­нід Сы­ра­ма­ло­таў ка­жа, што да тра­ге­дыі па­мяш­кан­не бы­ло кры­ху ін­шым. Пас­ля рэ­кан­струк­цыі столь ста­ла больш вы­со­кай, звер­ху з’я­ві­лі­ся вок­ны. У той фа­таль­ны дзень Ле­а­нід Ва­сіль­е­віч быў у гэ­тай за­ле. Ад яго ўс­па­мі­наў на­ват і ця­пер ма­роз па ску­ры.

— Гэ­та бы­ло, як у ней­кім філь­ме жа­хаў, дзе ўсё раз­бу­ра­ец­ца. Плі­ты сы­па­лі­ся звер­ху ад­на за ад­ной. Не­каль­кі за­віс­ла ў ку­це за­лы, ту­ды сха­ва­лі­ся дзе­ці, якія гу­ля­лі ў ва­лей­бол. Не­каль­кі вуч­няў па­спе­лі вы­ска­чыць у раз­дзя­валь­ні. Я за­ско­чыў у пра­ём, дзе зна­хо­дзіў­ся спор­тін­вен­тар. Бе­тон­ная плі­та, якая рух­ну­ла на тое мес­ца, дзе я ста­яў лі­та­раль­на за се­кун­ду да гэ­та­га, за­ча­пі­ла мя­не. Ад уда­ру я стра­ціў раў­на­ва­гу і ўпаў на пад­ло­гу. А вось Пят­ру Ва­сіль­е­ві­чу, які быў по­бач, не ха­пі­ла ад­на­го кро­ку, каб вы­ра­та­вац­ца. Ка­лі я ачу­няў, то ўба­чыў ва­кол шмат лю­дзей, а за­мест сто­лі — не­ба.

Ах­вяр маг­ло быць на­шмат больш, але на­блі­жаў­ся ка­нец уро­ка, і мно­гія вуч­ні пай­шлі пе­ра­адзя­вац­ца. Толь­кі са­мыя заў­зя­тыя за­ста­лі­ся гу­ляць у ва­лей­бол…

На мес­цы тра­ге­дыі спа­чат­ку пра­ца­ва­лі экс­пер­ты, по­тым бу­даў­ні­кі. У Крас­на­пол­лі за ка­рот­кі час пе­ра­бы­лі ўсе пер­шыя асо­бы кра­і­ны. Пас­ля тра­ге­дыі ўсю шко­лу цал­кам на ме­сяц ад­пра­ві­лі ў са­на­то­рыі «Чай­ка» і «Сос­ны» пад Ма­гі­лёў. З дзець­мі і на­стаў­ні­ка­мі пра­ца­ва­лі псі­хо­ла­гі. Апош­нюю чвэрць вуч­ні ха­дзі­лі ў дру­гую крас­на­поль­скую шко­лу, дзе за­ня­ткі вя­лі­ся ў дзве зме­ны. А пер­ша­га ве­рас­ня вяр­ну­лі­ся ў род­ныя сце­ны. Яны і са­праў­ды ста­лі род­ны­мі — ка­лі б та­ды не вы­ста­я­лі, па­ме­ры тра­ге­дыі бы­лі б знач­на жах­лі­вей­шы­мі.

Кож­ны па-свой­му пе­ра­жы­ваў го­ра. Ма­ці Ані Акінь­ша­вай што­год пры­хо­дзіць ра­зам са ста­рэй­шай дач­кой на дзень па­мя­ці, ра­зам з на­стаў­ні­ка­мі ез­дзіць на мо­гіл­кі. Ця­пер у гім­на­зію хо­дзіць ужо Ані­на пля­мен­ні­ца. Ма­ці Ві­ці Баб­ро­ва пас­ля смер­ці сы­на ка­тэ­га­рыч­на ад­маў­ля­ец­ца іс­ці ў гэ­ты бу­ды­нак. Тут усё ёй на­гад­вае пра тое го­ра, пас­ля яко­га яна зноў ву­чы­ла­ся жыць. У Пят­ра Ва­сіль­е­ві­ча ўжо да­рос­лы сын. Кож­ны год на­пя­рэ­дад­ні дня па­мя­ці ў шко­ле пра­во­дзіц­ца тур­нір па ва­лей­бо­ле імя Пят­ра Лю­ба­шэн­кі. З’яз­джа­юц­ца ка­ман­ды з усіх аб­лас­цей, на­ват з Ра­сіі. Ма­ці і брат Са­шы Пру­са­ва з’е­ха­лі з Крас­на­пол­ля праз не­каль­кі га­доў пас­ля тра­ге­дыі. Не тое каб ім цяж­ка бы­ло зна­хо­дзіц­ца там, дзе ад­бы­ла­ся бя­да — прос­та так скла­ла­ся жыц­цё.

Пры­чы­ны тра­ге­дыі на­зва­ныя, ві­на­ва­тыя па­нес­лі па­ка­ран­не. Як вы­свет­лі­ла­ся, апор­ная кан­струк­цыя ў спар­тыў­най за­ле бы­ла не за­ма­ца­ва­на.

— Ча­му на­ву­чы­ла гэ­тая тра­ге­дыя? — пы­та­ец­ца знай­сці ад­каз на ба­лю­чае пы­тан­не Але­на Мас­ка­лё­ва. — Трэ­ба ста­віц­ца больш ад­каз­на да свай­го жыц­ця, а яшчэ больш — да жыц­ця ін­шых. У бу­даў­ні­чай ВНУ, дзе ву­чыц­ца мой сын, вы­клад­чык ад­ной­чы ска­заў гру­пе: вы па­він­ны быць доб­ры­мі бу­даў­ні­ка­мі, каб ні­ко­лі не паў­та­ры­ла­ся крас­на­поль­ская тра­ге­дыя. Хо­чац­ца ве­рыць, што яна ста­ла ўро­кам не толь­кі для нас, а і для ўсіх ін­шых.

Нэ­лі ЗІ­ГУ­ЛЯ, “Звязда”