Партызанскі бой, палявы шпіталь і побыт у зямлянцы: удзельнікі міжрэгіянальнай сустрэчы акунуліся ў атмасферу жыцця народных мсціўцаў

Выбухі, стральба, дым, рукапашны бой, параненыя, аперацыя ў палявым шпіталі... У вёсцы Адраджэнне, што за 70 з лішнім кіламетраў ад Магілёва, 23 мая наглядна прадэманстравалі адзін дзень з жыцця партызан. А з’ехаліся сюды на рэгіянальную сустрэчу «Партызанскія сцежкі Прыдняпроўскага краю» некалькі соцень прадстаўнікоў Магілёўскага і прыгранічных Бялыніцкага і Клічаўскага раёнаў. Каб успомніць гераічныя падзеі ваенных гадоў, аддаць даніну памяці тым, хто набліжаў перамогу. Базіраваліся ў гэтых рэгіёнах у гады Вялікай Айчыннай легендарныя партызанскія атрады Міхаіла Абрамава, Асмана Касаева, Канстанціна Белавусава, Мікалая Авяр’янава і іншых.

– Удзельнікі супраціўлення сваімі рашучымі дзеяннямі наносілі ворагу не толькі велізарную матэрыяльную шкоду, але і падрывалі яго маральны дух, трымаючы фашыстаў у пастаянным страху. І, вядома, паспяховыя баявыя дзеянні народных мсціўцаў умацоўвалі ўпэўненасць савецкіх людзей у краху акупацыйнай сістэмы, – падкрэслівае 25-гадовы Валерый Патачыц, загадчык аддзела Клічаўскага раённага дома культуры, які выдатна ўжыўся ў ролю адважнага камандзіра партызанскага атрада Уладзіміра Нічыпаровіча.

– Нічыпаровіч, як і байцы іншых партызанскіх фармаванняў, якія дыслакаваліся ва Усакінскіх лясах нашага раёна, унеслі вялікі ўклад у вызваленне Радзімы. Наш абавязак – шанаваць гэта. Мы тут, каб на прыкладзе прарыву блакады паказаць, якой цаной народныя мсціўцы набліжалі перамогу. Я, як чалавек, які прадстаўляе маладое пакаленне, упэўнены: такія мерапрыемствы трэба праводзіць як мага часцей, а не толькі напярэдадні значных святаў, 9 Мая. Бо многія мае аднагодкі сёння амаль нічога не ведаюць аб вайне, а няведанне багатае наступствамі.

– Моладзь трэба выхоўваць на правільных прыкладах, даваць ім правільныя арыенціры, – салідарны з «камандзірам» адзін з найстарэйшых байцоў «партызанскага атрада» – 73-гадовы жыхар Клічава Анатоль Коўрык, які адказвае за палявую кухню.

Паранены ў галаву (па сцэнарыі) партызан Васіль Пісанкоў, у якога на справе самая мірная прафесія (ён баяніст ў Магілёўскай раённай дзіцячай школе мастацтваў імя Іванова), да «адпраўкі ў шпіталь» паспявае расказаць:

– Я тут за свайго дзеда Івана Серафімавіча, які загінуў у Беларусі ў самым пачатку вайны – у верасні 1941-га. І за ўсіх тых, хто не вярнуўся з франтоў, хто да гэтага часу не пахаваны з ушанаваннямі, але каго мы не забудзем ніколі…

Ва ўрача партызанскага шпіталя, у вобразе якога галоўны ўрач Магілёўскай паліклінікі № 11 Сяргей Караеў, свае рахункі з вайной. Яго дзед Вацлаў Станіслававіч крыху не дайшоў да Берліна, у канцы красавіка 1945-га быў паранены. Руку хацелі ампутаваць, і хоць захавалі, але ўсё жыццё героя мучылі болі. Напэўна, тады Сяргей Мікалаевіч і зразумеў, што стане медыкам. Сёння ён разам з калегамі – хірургам Аляксандрам Струновічам і трыма медсёстрамі – «аперыраваў» у палявых умовах байца з раненнем брушной поласці:

– На самай справе такая аперацыя доўжыцца да дзвюх гадзін, але ў гады вайны ўсё было інакш. Бачыце, чыгунны кацялок на вогнішчы? Там дзяўчаты-медсёстры кіпяцілі бінты, потым прасушвалі. Інструменты – скальпелі, заціскі – дэзынфікавалі таксама на вогнішчы або ў печы, якую выкладвалі з гліны. Наркозу не было зусім: замест яго чалавеку давалі спірт, самагон ці... палку ў зубы. І мы выстаялі, перамаглі!

– Падобныя мерапрыемствы – гэта жывыя ўрокі мужнасці. Наша пакаленне павінна ведаць, у якіх умовах кавалася Перамога, – перакананы 1-ы сакратар Магілёўскага раённага камітэта БРСМ Кірыл Адамаў. – І што асабліва радуе – яны актыўна прымаюць у іх удзел. Толькі сёння ад БРСМ тут 20 чалавек. І гэта не лічачы школьнікаў.

Настаўнікі Вендаражскай школы-сада Магілёўскага раёна, якія сваімі рукамі за некалькі дзён пабудавалі ў Адраджэнні партызанскую зямлянку, запэўніваюць: юным такія сустрэчы максімальна цікавыя.

– Да таго як прыехаць сюды, мы з хлопцамі прайшлі пешшу 20 кіламетраў – партызанскімі сцежкамі дабраліся да Усакінскага лесу ў Клічаўскім раёне, – падкрэслівае настаўнік Андрэй Турэмскі. – Яны на сабе адчулі, наколькі гэта нялёгка, усвядомілі, што нашым продкам даводзілася не проста выжываць у лясах, але і гераічна змагацца. Яны ішлі ў бой, разумеючы, што кожная вылазка можа стаць апошняй. Такія мерапрыемствы, як паходы па памятных месцах, пошукавыя экспедыцыі, удзел у рэканструкцыі баёў, несумненна, патрэбныя, паколькі лепш за ўсё спрыяюць патрыятычнаму выхаванню.

Пра тое, што мы павінны быць вартыя памяці продкаў-герояў, сёння гаварылі і маладыя, і ветэраны, відавочцы тых даўніх падзей.

– Забыцца пра такое немагчыма. Мы ў вайну страцілі маму, чацвёра дзяцей засталіся сіротамі, бацька наш памёр яшчэ да пачатку Вялікай Айчыннай, – падкрэслівае найстарэйшая жыхарка аграгарадка Семукачы Ганна Цумарава, якая сёлета адзначыць 90-гадовы юбілей. – Мая старэйшая сястра Ніна была партызанскай сувязной у атрадзе Белавусава. І дачку сваю яна назвала Зояй – у гонар Зоі Касмадзям’янскай. Ні Ніны, ні маёй пляменніцы ўжо няма, але жывыя мы. І памяць.

На малую радзіму прыехаў за 500 кіламетраў з горада Бяроза Брэсцкай вобласці сын Ганны Мітрафанаўны Яўген Якаўлевіч: «Калі даведаўся, што ў нашым сельсавеце арганізуюць рэканструкцыю партызанскага бою, адразу сабраўся ў дарогу. Адлегласць – нішто ў параўнанні са значнасцю такой падзеі. А я за тое, каб мы шанавалі і паважалі подзвіг продкаў і ніколі не спрабавалі перапісваць гісторыю».

– На прыкладзе суседняй Украіны бачым, да чаго прыводзіць кароткая памяць, – падкрэслівае старшыня Бялыніцкай раённай арганізацыі Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў Яўген Чарнякоў. – Яны забыліся герояў, якім абавязаны жыццём. Але з намі, беларусамі, такое не здарыцца ніколі. І цяперашняя наша сустрэча – гэта даніна павагі продкам-вызваліцелям, прыклад для маладога пакалення, як беззапаветна трэба любіць Радзіму.

– Калі мы сёння глядзім на брацкую нам Украіну, на Еўропу, дзе бурацца помнікі савецкаму салдату, дзе вуліцам, названым у гонар герояў-маршалаў і палкаводцаў, цяпер прысвойваюць імёны бандэраўцаў, становіцца балюча. Мы, праводзячы такія мерапрыемствы, даём зразумець ўсім свеце: у Беларусі падобнае немагчыма. Мы нікому не дазволім перапісваць гісторыю, – салідарны з ім старшыня Клічаўскага раённага Савета дэпутатаў Уладзімір Кніга.

За захаванне гістарычнай памяці выступае і намеснік старшыні Магілёўскай абласной арганізацыі ветэранаў Валерый Яленскі:

– 30 гадоў таму тут, у Семукацкім сельсавеце, мы сустракаліся з партызанамі, якія абаранялі гэты край. На жаль, залаты фонд нашай ветэранскай арганізацыі сыходзіць, героі сыходзяць, але застаюцца іх запаветы нам, будучым пакаленням. Галоўны з якіх – берагчы сваю Радзіму і гістарычную праўду. Сёння мы тут, каб ушанаваць памяць усіх, хто ваяваў, хто не вярнуўся з палёў бітваў. Фальсіфікацыя гісторыі недапушчальная, нельга мірыцца з тым, што адбываецца цяпер у Еўропе. У нас спрабуюць скрасці перамогу, прынізіць ролю савецкага народа ў барацьбе з фашызмам. Але мы ніколі не здрадзім забыццю подзвіг нашых продкаў. І сённяшняя сустрэча таму пацверджанне.

Міжрэгіянальная сустрэча ў Адраджэнні доўжылася каля трох гадзін, і раз’язджацца ўдзельнікі і госці не спяшаліся. Таму, па словах ініцыятара мерапрыемства – старшыні Семукацкага сельскага выканкама Тамары Укружскай, ужо нарадзілася ідэя зрабіць падобныя мерапрыемствы добрай традыцыяй і праводзіць іх штогод.

СБ