РЭПАРТАЖ: Вялікая Айчынная вайна – у сямейных гісторыях магілёўцаў

У Беларусі складана знайсці сям’ю, якую б не закранула Вялікая Айчынная вайна. Каб захаваць у памяці сучаснікаў подзвігі нашых продкаў і не даць будучым пакаленням забыцца пра іх, старшыня і дэпутат Магілёўскага гарадскога Савета дэпутатаў Максім Гурын і Галіна Бяляева выдалі кнігу «Вялікая Айчынная вайна: сямейныя гісторыі». Аснова кнігі – сямейныя гісторыі магілёўцаў, продкі якіх абаранілі свабоду і незалежнасць у гады Вялікай Айчыннай вайны.

Праца над кнігай ішла 9 месяцаў. За гэты час аўтары сабралі і апрацавалі амаль 600 біяграфій і больш за 1,2 тыс. фатаграфій, дакументаў і лістоў з фронту, якія доўгія гады захоўваліся ў сямейных архівах і да гэтага часу нідзе не публікаваліся. «Усё пачалося з VI Усебеларускага народнага сходу. Нам былі блізкія тыя тэзісы, якія выказваў Прэзідэнт. І мы задумаліся, які свой уклад мы можам унесці з захавання і ўмацавання гістарычнай памяці, – патлумачыла дэпутат Галіна Бяляева. – З’явілася ідэя сабраць біяграфіі продкаў магілёўцаў, якія набліжалі перамогу ў Вялікай Айчыннай вайне. Расказаць пра людзей, якія пайшлі на фронт, якія сталі падпольшчыкамі і партызанамі. Мы хацелі расказаць гісторыі простых людзей, якія ахвяравалі самым дарагім дзеля нашай будучыні. Шмат у каго з іх няма высокіх узнагарод, але іх уклад у агульную справу складана пераацаніць».

Першапачаткова аўтары зборніка звярнуліся ва ўстановы адукацыі горада. «Складана знайсці сем’і, якіх бы не закранула Вялікая Айчынная вайна. Было цікава, што ведае моладзь пра родных, якія змагаліся з фашызмам. Мы атрымалі каласальны водгук. Многія сталі дасылаць біяграфіі сваякоў, дакументы і фатаграфіі, якія на працягу ўсіх гэтых гадоў захоўвалі як рэліквію, – расказала Галіна Бяляева. – Калі даведаліся аб праекце, да нас сталі звяртацца работнікі розных прадпрыемстваў і ўстаноў з просьбай расказаць і пра іх родных, дапамагчы увекавечыць імёны гэтых людзей».

Кніга будзе выдадзена накладам у 200 асобнікаў. Першыя ўжо прыбылі з друкарні. «Першапачаткова мы планавалі, што зборнік будзе меншы, а наклад большы. Але калі да нас сталі звяртацца магілёўцы, дасылаць і расказваць гісторыі сваіх сем’яў, мы зразумелі, што біяграфій будзе шмат. Кніга атрымалася аб’ёмам больш за 600 старонак. Гэта была велізарная праца: кожную гісторыю правяралі, звяраліся з архіўнымі дакументамі, можна сказаць, прапускалі праз сябе. І таму было складана выбраць, якія біяграфіі пакінуць, а якія не, якія публікаваць цалкам, а якія скарачаць. Хацелася захаваць кожную дэталь», – адзначыла Галіна Бяляева.

Яна падзялілася, што многія біяграфіі чытала са слязамі на вачах. «Кранула гісторыя вязня Азарычаў. На той момант яму было 12 гадоў. І ён расказаў, як нёс на руках цела сястры, якой было каля 5 гадоў. Дзяўчынка памерла, і ён нёс яе ў агульную магілу, падобную на катлаван з целамі. Хлопчык не змог проста кінуць туды сястру, а спусціўся ў яму і акуратна паклаў яе, а потым ледзь выбраўся адтуль. У сваім успаміне ён называў сястрычку «наша дзяўчынка». Колькі любові і болю крыецца ў гэтых словах... Праз некалькі дзён ён нёс да гэтай ямы ўжо свайго браціка – малому было каля 4 гадоў. Нават уявіць страшна, што рабілася ў душы дзіцяці на той момант. А адна блакадніца неяк падзялілася, што сучасныя людзі не ведаюць цану хлеба. Жанчына тады сказала, што пакуль у яе доме ёсць хлеб – яна самы шчаслівы чалавек на свеце, – адзначыла дэпутат. – Нам складана ўявіць, якой цаной для беларускага народа далася перамога ў Вялікай Айчыннай вайне. Наш народ неверагодна моцны, таму што не толькі змог адстаяць Радзіму, але і аднавіць краіну ў пасляваенны час, адбудаваць заводы, школы і бальніцы, наладзіць вытворчасць і жыццё».

Старшыня Магілёўскага гарадскога Савета дэпутатаў Максім Гурын падкрэсліў, што стварэнне кнігі – важны і неабходны крок у справе захавання гістарычнай памяці. «Сімвалічна, што выхад кнігі супаў з годам гістарычнай памяці ў Беларусі. У нашай краіны ёсць гераічнае мінулае, якім неабходна ганарыцца, якое трэба захоўваць і перадаваць наступным пакаленням. Цяпер мы бачым розныя спробы сказіць і пераблытаць гісторыю вайны і перамогі ў ёй. Але мы не павінны гэтага дапусціць, – адзначыў ён. – Праца над кнігай аб’яднала многіх, і не толькі тых, хто працаваў над стварэннем зборніка. Гэта кніга аб’яднала сем’і. Я адчуў гэта на ўласным прыкладзе. Мы сабраліся ўсёй сям’ёй, успаміналі аб нашых продках, дзяліліся гісторыямі з дзецьмі іх дзядуляў і бабуль, прадзядуль і прабабуль. Старэйшаму пакаленню пашанцавала крыху больш: мы бачылі іх, маглі гаварыць і з першых вуснаў даведацца сапраўдную гісторыю. З кожным годам ветэранаў застаецца ўсё менш. Таму наш з вамі абавязак – захаваць памяць пра іх».

Прэзентацыя кнігі запланавана на сярэдзіну лютага. Пасля гэтага экзэмпляры будуць перададзены ва ўстановы адукацыі, бібліятэкі і тым людзям, хто праявіў найбольшую актыўнасць у перадачы біяграфій. «Такія кнігі дапамогуць у патрыятычным выхаванні моладзі. У ёй сабраны рэальныя гісторыі, перажыванні людзей, іх лісты з фронту. У адным з такіх лістоў я прачытала, як малады салдат, які прайшоў палову Еўропы, прызнаецца, што прыгажэйшага за наш край няма кутка на планеце. І гэта было апошняе пісьмо салдата, неўзабаве ён загінуў, – падзялілася Галіна Бяляева. – Нашы продкі ішлі на вайну не па ўзнагароды. Іх вяла любоў да Радзімы, жаданне абараніць і выратаваць краіну. І такія гісторыі – звычайных хлапчукоў і дзяўчынак, маладых хлопцаў і дзяўчат – больш за ўсё ўражваюць і натхняюць сучасную моладзь. На такіх прыкладах мы і павінны выхоўваць маладых людзей».

Максім Гурын упэўнены: такія кнігі патрэбныя, каб яшчэ больш шанаваць мірнае і спакойнае жыццё. «Калі прапускаеш гэтыя гісторыі праз душу і сэрца, зусім па-іншаму пачынаеш глядзець на свет вакол сябе, яшчэ больш шануеш тое, што маеш», – падкрэсліў ён.

Аўтары не плануюць спыняцца на адной кнізе. «У гэты зборнік не ўвайшло ўсё, што нам даслалі. Плануем у будучыні працягнуць серыю. Акрамя таго, мы выйшлі за межы аднаго горада – да нас звяртаюцца жыхары з розных рэгіёнаў Беларусі, Расіі, блізкага і далёкага замежжа (яны ці іх сваякі мелі дачыненне да Магілёва). Мы хочам расказаць як мага больш гісторый, – падзяліўся планамі Максім Гурын. – А яшчэ, можа быць, створым і электронную версію зборнікаў, каб кожны чалавек, знаходзячыся ў любой кропцы свету, змог прачытаць пра гераічную гісторыю беларусаў у гады Вялікай Айчыннай вайны».

БЕЛТА.