RU BY EN 中文
Twitter Instagram

Стараннямі маладога вяскоўца вернута з нябыту каля 6 тысяч імёнаў абаронцаў Дняпроўскага рубяжу

Антону Пракапнёву з аграгарадка Кадзіна Магілёўскага раёна 26 гадоў. Каля дзесяці з іх ён актыўна займаецца пошукавай працай. Яшчэ ў школе, зацікавіўшыся гісторыяй і краязнаўствам, пачаў збіраць звесткі пра землякоў, якія не вярнуліся з вайны. А ўжо будучы студэнтам Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта харчавання, уступіў у рады абласнога гісторыка-патрыятычнага клуба «Віккру». З ім аб’ездзіў усю вобласць, падымаў астанкі байцоў, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай і да гэтага часу лічыліся прапаўшымі без вестак, па ўласнай ініцыятыве працаваў у архівах – шукаў і знаходзіў імёны тых, хто абараняў Дняпроўскі рубеж.

«Мой бацька просты экскаватаршчык, у юнацтве разам з аднагодкамі даследаваў усе навакольныя лясы і палі. У 1960-я гэта было галоўным захапленнем вясковых дзецюкоў – шукаць зброю, боепрыпасы, якія засталіся пасля вайны. Тата часта расказваў мне, адзінаму сыну, аб тых сваіх «скарбах», – тлумачыць Антон. – Зрэшты, для яго гэта была не проста забава. Ён захапляўся вайсковай гісторыяй. Ніколі не забуду: мне было гадоў 10, селі з ім глядзець дакументальны фільм пра абарону Севастопаля. Адзін з кадраў мяне закрануў: у лодку, на якой праз раку перапраўляліся чырвонаармейцы, трапіў снарад... У мяне ком засеў у горле, і ў той момант бацька кажа: «Сапраўды так загінуў твой прадзед Якаў. Ён быў родам з вёскі Масток Магілёўскага раёна, пайшоў на вайну маладым, ваяваў за Севастопаль. З яго баявых таварышаў, што таксама былі ў лодцы, не выжыў ніхто – не было ў іх шанцаў. А пра тое, як усё здарылася, нам потым расказаў адзін з землякоў – відавочца тых падзей. Ён па шчаслівым збегу абставін быў на іншым судне...».

З асабістай гісторыі – лёс прадзеда, апавяданняў бацькі – усё і пачалося. А далей Антон стаў збіраць такія ж асабістыя гісторыі землякоў:

«У нашай школе быў пошукавы гурток. Аматарскі. У той час не было магчымасці шукаць інфармацыю пра загінулых на вайне ў інтэрнэце або архівах. Звесткі перадаваліся з вуснаў у вусны: людзі даведваліся пра сваіх родных, якія не вярнуліся з фронту, ад іх ацалелых баявых таварышаў. Я ведаў, што пры будаўніцтве нашай школы ў Кадзіна шмат гадоў таму былі знойдзеныя астанкі чырвонаармейцаў. Каля школы іх і пахавалі, і мы, школьнікі, за гэтай магілай даглядалі. Сярод загінулых герояў быў чырвонаармеец Барыс Аўчыннікаў. Педагогі і вучні некалькі гадоў шукалі яго родных і блізкіх. Памятаю, як яны нарэшце сустрэліся праз амаль 70 гадоў пасля вайны, – Барыс і яго родны брат Іван, які прыехаў да нас, у беларускую глыбінку, з Алтайскага краю... Як плакаў ён на магіле, шэпчучы роднае імя Борка…

Напэўна, тады я і вырашыў для сябе, што буду займацца пошукавай працай. Але ўпершыню на рэальныя раскопкі з пошукавікамі адправіўся, ужо стаўшы студэнтам ВНУ. Наш выкладчык Аляксандр Костараў пазнаёміў мяне з віккраўцамі, ён сам адзін з іх. І я яму за гэта вельмі ўдзячны. Бо палявая пошукавая праца – гэта ўжо зусім іншыя адчуванні...».

Сваю першую палявую экспедыцыю Антон не забудзе ніколі. Тады ён, маладзенькі хлопец у камуфляжы, упершыню ўзяў у рукі металашукальнік і адправіўся на поле каля вёскі Макаранцы Магілёўскага раёна на пошукі самалёта, які разбіўся ў 1944-м: «Такіх знаходак у краіне адзінкі, і, вядома, я адчуваў усю адказнасць. Да таго ж ужо на месцы даведаўся кранальную легенду, расказаную мясцовымі жыхарамі: сярод членаў экіпажа, збітага фашыстамі, былі чацвёра мужчын і дзяўчына – хутчэй за ўсё, радыстка. Нібыта пасля таго як самалёт выбухнуў у паветры, вяскоўцы знайшлі раскіданыя па полі чалавечыя астанкі, густую жаночую касу... Інфармацыя, што ў экіпажы была дзяўчына, пасля не пацвердзілася. І з часам я прывык не давяраць легендам, а засяроджвацца на галоўным – фактах. А тады нам удалося ўстанавіць імёны ўсіх 4 загінулых пілотаў-герояў...».

Потым была экспедыцыя на клічаўскія балоты, дзе ў лесе каля вёскі Межнае хлопцы таксама шукалі самалёт, які разбіўся ў гады Вялікай Айчыннай. Антону тады шанцавала больш за ўсіх: на якую купіну ні стане, тут жа з-пад моху дастане металічны абломак... Дарэчы, і імёны членаў гэтага экіпажа таксама ўстанавілі, іх родныя прыязджалі на ўрачыстае перапахаванне.

А каля вёскі Сідаравічы (пад Магілёвам у ліпені 1941-га ішлі кровапралітныя баі: зводны ўзмоцнены перадавы атрад пад камандаваннем маёра Генадзя Златавустаўскага мужна змагаўся з 10-й нямецкай танкавай дывізіяй). Пракапнёў адшукаў астанкі байца, пры якім быў салдацкі медальён. Пазней высветліцца: ураджэнцу Саратаўскай вобласці Мікалаю Таранцу на момант гібелі было 28 гадоў. А тады, падняўшы яго астанкі, хлопец замёр у хваляванні: гэты салдат змагаўся да апошняга – усё яго цела пасеячана кулямі.

Калі пры чырвонаармейцы знаходзяць медальён, гэта вялікая ўдача. Зрэшты, сам Пракапнёў, які абвандраваў з металашукальнікам і лапатай амаль усю вобласць, шчасліўчыкам сябе не лічыць:

«Наша праца – гэта не шанцаванне, яна карпатлівая. Прачытаць звесткі з медальёна, які праляжаў у зямлі дзясяткі гадоў, не проста складана – часам немагчыма. Яшчэ цяжэй здабываць звесткі аб тых, хто да гэтага часу лічыцца прапаўшым без вестак, хто быў у палоне. Але мы шукаем: у архівах, інтэрнэце, супрацоўнічаем з калегамі-пошукавікамі з розных абласцей Беларусі, Расіі, звязваемся з ваенкаматамі. Скрупулёзная праца прыносіць вынік. Ведаеце, толькі ў мяне ёсць дзясятка паўтара продкаў, якія не вярнуліся дадому з вайны і пра лёс якіх (дзе, калі і як загінулі) я нічога не ведаю. І мне хочацца верыць, што дзе-небудзь далёка ад мяне хтосці, як і я цяпер, адпраўляецца ў шлях, каб вярнуць з небыцця імёны герояў, якія сапраўды вартыя таго, каб пра іх памяталі».

Кіраўнік Магілёўскага абласнога гісторыка-патрыятычнага клуба «Віккру» Мікалай Барысенка ўдакладняе: «У нашай арганізацыі больш за 100 пошукавікаў. Дзякуючы Антону за апошнія 4 гады ўстаноўлена амаль 6 тысяч імёнаў абаронцаў Дняпроўскага рубяжу. Гэта велізарнае дасягненне. Тых, хто ў 1941-м ваяваў на Дняпроўскім рубяжы пад Магілёвам, у Магілёўскім, Быхаўскім, Шклоўскім, Крычаўскім, Клімавіцкім раёнах, – было каля 60 тысяч. Да 2017 года мы ў агульным ведалі імёны толькі каля 1 тысячы байцоў, пахаваных у тых краях. Звестак пра іх вельмі мала: большасць загінула, трапіла ў палон. Але мы будзем працягваць пошукі. А імёны тых, што сталі нам вядомыя, плануем увекавечыць на легендарным Буйніцкім полі».

СБ
 

 

Пры выкарыстанні матэрыялаў актыўная гіперспасылка на mogilev-region.gov.by абавязковая