RU BY EN 中文
Twitter Instagram

Калі турыстычная паездка не адбылася…

У сувязі з частымі зваротамі грамадзян па пытаннях, звязаных з вяртаннем унесеных грашовых сродкаў за туры з прычыны іх адмены, адмаўлення турыстаў ад тураў або прыняцця краінамі мер па стрымліванні каранавіруса COVID-19, кіруючыся пунктам 7 артыкула 25 Закона Рэспублікі Беларусь ад 18 ліпеня 2011 г. № 300-З «Аб зваротах грамадзян і юрыдычных асоб» Міністэрства спорту і турызму тлумачыць.

На падставе часткі другой артыкула 16 Закона Рэспублікі Беларусь ад 25 лістапада 1999 г. № 326-З «Аб турызме» рэалізацыя тура заказчыку (удзельніку турыстычнай дзейнасці) ажыццяўляецца на падставе дагавора аказання турыстычных паслуг.

У адпаведнасці з абзацам васямнаццатым артыкула 1 названага Закона пад удзельнікамі турыстычнай дзейнасці разумеюцца турысты, экскурсанты, а таксама тыя, хто мае намер заказаць, хто заказвае або хто заказаў турыстычныя паслугі для мэтаў, не звязаных з ажыццяўленнем прадпрымальніцкай дзейнасці, юрыдычныя асобы, фізічныя асобы, у тым ліку індывідуальныя прадпрымальнікі.

Адносна скасавання дагавора аказання турыстычных паслуг варта адзначыць, што, нягледзячы на сітуацыю з каранавірусам COVID-19, скасаванне дагавора аказання турыстычных паслуг ажыццяўляецца на агульных падставах у парадку, устаноўленым заканадаўствам.

Так, на падставе часткі першай пункта 1 артыкула 421 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь бакі маюць права ўнесці змены ў дагавор аказання турыстычных паслуг або яго скасаваць з прычыны істотнай змены абставін, з якіх бакі зыходзілі пры заключэнні дагавора.

У адпаведнасці з часткай другой названага пункта змяненне абставінаў прызнаецца істотным, калі яны змяніліся настолькі, што, калі б бакі маглі гэта разумна прадбачыць, дагавор наогул не быў бы імі заключаны ці быў бы заключаны на значна адметных умовах.

Да істотнага змянення абставінаў варта адносіць меры, якія прымаюцца з прычыны пандэміі, у прыватнасці, да такіх могуць быць аднесены:

рашэнні дзяржаўных органаў краіны (месца) часовага знаходжання аб закрыцці для наведвання месцаў, прадугледжаных праграмай турыстычнага падарожжа, з прычыны ўстанаўлення каранціну, рэжыму надзвычайнага становішча і іншых прычын, а таксама рашэнні аб увядзенні іншых абмежавальных мер для наведвання краіны (месца) часовага знаходжання замежнымі грамадзянамі;

немагчымасць аказання паслуг з прычыны адмены перавозчыкамі рэйсаў, адмены тураў тураператарамі;

іншыя прычыны, якія цягнуць немагчымасць аказання выканаўцамі турыстычных паслуг.

Варта адзначыць, што дзеянне нормы пункта 1 артыкула 421 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь таксама распаўсюджваецца на выпадкі падаўжэння перыяду дзеяння абмежаванняў, якія ўводзяцца ў краінах (месцах) часовага знаходжання.

Пры скасаванні дагавора аказання турыстычных паслуг з прычыны істотнага змянення абставінаў наступаюць прававыя наступствы, прадугледжаныя пунктам 1 артыкула 386 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь і пунктам 56 правілаў аказання турыстычных паслуг.

Маецца на ўвазе, што кожны з бакоў мае права патрабаваць ад другога боку вяртання ўсяго, што ён выканаў, не атрымаўшы сустрэчнага задавальнення. З прычыны гэтага вяртанне грашовых сродкаў за набыты тур павінна ажыццяўляцца ў поўным аб’ёме.

Варта адзначыць, што, на наш погляд, хвароба заказчыка (удзельніка турыстычнай дзейнасці), яго сваякоў або знаёмых не прызнаецца істотнай зменай акалічнасцей або непераадольнай сілай, г. зн. надзвычайнай і непрадухіляльнай пры названых умовах акалічнасцю, паколькі гэта акалічнасць залежыць ад характару захворвання і рэкамендацый медыцынскіх работнікаў і не ва ўсіх выпадках цягне за сабой немагчымасць выканання заказчыкам сваіх абавязкаў па дагаворы аказання турыстычных паслуг.

Калі абмежавальныя меры пасля даты іх заканчэння падоўжаныя не будуць, скасаванне дагавораў аказання турыстычных паслуг у дачыненні да тураў, запланаваных да здзяйснення пасля даты заканчэння названых мер, будзе ажыццяўляцца на агульных падставах у парадку, устаноўленым заканадаўствам.

Так, нормы пункта 1 артыкула 736 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь, часткі першай артыкула 20 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб турызме» і пункта 46 правілаў аказання турыстычных паслуг устанаўліваюць аднабаковы парадак скасавання заказчыкам дагавора аказання турыстычных паслуг.

У прыватнасці, заказчык мае права адмовіцца ад выканання абавязацельстваў па дагаворы аказання турыстычных паслуг пры ўмове аплаты выканаўцу фактычна панесеных выдаткаў.

Згодна з абзацам васямнаццатым пункта 4 правілаў аказання турыстычных паслуг пад фактычна панесенымі выдаткамі разумеюцца выдаткі выканаўцы па выкананні дагавора аказання турыстычных паслуг, якія пацвярджаюцца дакументальна. Вычарпальны пералік такіх выдаткаў заканадаўча не ўстаноўлены, паколькі яны залежаць ад канкрэтнага тура і ў кожным канкрэтным выпадку падлягаюць дакументальнаму пацвярджэнню.

У той жа час у сілу нормаў часткі трэцяй артыкула 14 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб турызме», абзаца васямнаццатага пункта 4 і пункта 48 правілаў аказання турыстычных паслуг на выканаўцу ляжыць цяжар даказвання фактычна панесеных выдаткаў, роўна як абавязак здзяйснення неабходных і разумных дзеянняў па памяншэнні фактычна панесеных выдаткаў.

Інфармацыя аб такіх выдатках адносіцца да звестак, разлічаных на спажыўцоў, у сувязі з гэтымдзеянні выканаўцы па непрадстаўленні або адмаўленні ў прадстаўленні звестак аб фактычна панесеных выдатках разглядаюцца як неадпаведныя заканадаўству.

Пры адсутнасці фактычна панесеных выдаткаў, іх недаказанасці або адмаўленні выканаўцы прадаставіць дакументы, якія пацвярджаюць фактычна панесеныя выдаткі, з улікам нормаў пункта 47 правілаў аказання турыстычных паслуг выканаўца абавязваецца вярнуць унесеныя грашовыя сродкі ў поўным аб’ёме.

Спасылкі выканаўцы на фактычна панесеныя выдаткі ў адсутнасць дакументальнага пацверджання, роўна як непрадстаўленне ім адпаведных дакументаў, таксама разглядаюцца як адсутнасць фактычна панесеных выдаткаў па туры.

Аднабаковае адмаўленне заказчыка з’яўляецца яго правам, а не фактам неналежнага выканання абавязацельстваў па дагаворы аказання турыстычных паслуг. У сувязі з гэтым, а таксама з улікам нормаў часткі першай артыкула 20 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб турызме», абзаца васямнаццатага пункта 4, абзаца трэцяга часткі першай пункта 46 правілаў аказання турыстычных паслуг выканаўцам не могуць утрымлівацца з заказчыка іншыя выдаткі (штрафы, пені і іншыя).

Больш за тое, у адпаведнасці з пунктам 1 артыкула 311 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь няўстойкай (штрафам, пеняй) прызнаецца вызначаная законам або дагаворам грашовая сума, якую даўжнік абавязаны выплаціць крэдытору, калі іншае не прадугледжана заканадаўчымі актамі, у выпадку невыканання або неналежнага выканання абавязацельства, у прыватнасці ў выпадку пратэрміноўкі выканання.

У дагаворы аказання турыстычных паслуг могуць быць прадугледжаны ўмовы аб выплаце заказчыкам няўстойкі з улікам нормаў пункта 53 правілаў аказання турыстычных паслуг.

Адносна няўстойкі і аплаты турыстычных паслуг таксама адзначаем, што патрабаванні выканаўцы аб аплаце тура і спагнанні прызнаюцца абгрунтаванымі, калі бакамі не выказаны намер скасаваць дагавор або ў дагавор не ўнесены адпаведныя змены. У той жа час згодна з артыкулам 314 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь судом можа быць паменшаны памер няўстойкі, якая падлягае выплаце, калі гэта няўстойка відавочна непамерная наступствам парушэння бакамі сваіх абавязацельстваў.

Варта таксама адзначыць, што аднабаковае адмаўленне ад выканання абавязацельстваў па дагаворы аказання турыстычных паслуг магчымае не толькі з боку заказчыка, але і з боку выканаўцы.

Так, у адпаведнасці з пунктам 2 артыкула 736 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь выканаўца мае права адмовіцца ад выканання абавязацельстваў па дагаворы платнага аказання паслуг толькі пры ўмове поўнага пакрыцця заказчыку страт. Аналагічная норма вызначана часткай другой артыкула 20 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб турызме» і часткай першай пункта 46 правілаў аказання турыстычных паслуг.

У залежнасці ад таго, дагавор аказання турыстычных паслуг скасоўваецца ў сілу істотнага змянення абставінаў або ў аднабаковым парадку, заканадаўствам устаноўлены розныя тэрміны вяртання ўнесеных грашовых сродкаў пасля прад’яўлення заказчыкам (удзельнікам турыстычнай дзейнасці) адпаведных патрабаванняў. Названыя тэрміны ўстаноўлены палажэннямі артыкулаў 33 і 381 Закона Рэспублікі Беларусь ад 9 студзеня 2002 г. № 90-З «Аб абароне правоў спажыўцоў».

У заключэнне варта адзначыць, што сам факт істотнага змянення абставінаў аўтаматычна не цягне скасаванне дагавора аказання турыстычных паслуг, паколькі норма часткі першай пункта 1 артыкула 421 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь прадастаўляе бакам магчымасць не толькі для скасавання дагавора, але і для ўнясення ў яго змяненняў, напрыклад, у дачыненні да праграмы турыстычнага падарожжа.

Незалежна ад таго, у якой частцы ў дагавор уносяцца змяненні, на падставе пункта 43 Правіл аказання турыстычных паслуг, змены ў дагавор аказання турыстычных паслуг ажыццяўляюцца па пагадненні бакоў у простай пісьмовай форме шляхам заключэння дадатковага пагаднення да яго.

Указанае патрабаванне асабліва тычыцца такіх умоў дагавора аказання турыстычных паслуг, як кошт турыстычных паслуг, тэрмін і парадак іх аплаты, праграма турыстычнага падарожжа, паколькі часткай трэцяй артыкула 17 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб турызме» названыя ўмовы вызначаны як істотныя ўмовы.

У адпаведнасці з часткай другой пункта 1 артыкула 402 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь істотнымі з’яўляюцца ўмовы аб прадмеце дагавора, умовы, якія названыя ў заканадаўстве як істотныя, неабходныя або абавязковыя для дагавораў гэтага віду, а таксама ўсе тыя ўмовы, адносна якіх па заяве аднаго з бакоў павінна быць дасягнута пагадненне.