Якім будзе Музей Славы Магілёўшчыны на легендарным Буйніцкім полі

У форме ордэна Айчыннай вайны

На знакавым не толькі для магіляўчан, але і для ўсіх беларусаў месцы, дзе ў ліпені 1941-га на працягу 23 сутак чырвонаармейцы і народнае апалчэнне стрымлівалі націск фашыстаў, сёння ідзе грандыёзная будоўля. Праз нейкі час тут расчыніць дзверы Музей Славы Магілёўшчыны, які прадставіць інфармацыю не толькі пра Вялікую Айчынную, але і пра даваеннае і пасляваеннае жыццё рэгіёна, сучасныя дасягненні. Нашыя карэспандэнты сустрэліся з тымі, хто рэалізуе праект.

Месца, якое аб'яднае пакаленні

Ідэя стварэння на Буйніцкім полі Музея Славы належыць ветэранам, пошукавікам, грамадскасці. Будаўніцтва пачалі ў ліпені мінулага года, і сёння музей ужо набыў рэальныя абрысы. Яны чытаюцца яшчэ з ажыўленай дарогі на Бабруйск - музей будзе ў форме ордэна Айчыннай вайны I ступені (у 1980-м Магілёў узнагароджаны ім за мужнасць і стойкасць, праяўленыя жыхарамі горада).

- Па задумцы архітэктараў трохпавярховы будынак размешчана пад нахілам адносна плоскасці зямлі на 10 градусаў. Так стылізаваная выява ордэна лепш відаць, — удакладняе першы намеснік дырэктара — галоўны інжынер упраўлення капітальнага будаўніцтва Магілёўскага гарвыканкама Зміцер Хухряков. - Узводзіцца музей за кошт сродкаў абласнога бюджэту, часткова - бюджэту Саюзнай дзяржавы і на ахвяраванні грамадзян. Усяго ўжо асвоены 51 мільён рублёў. Музей Славы - наша агульная гісторыя, наш уклад у будучыню. Што на Буйніцкім полі ў пачатку Вялікай Айчыннай ішлі кровапралітныя баі, што нашы салдаты збілі тут наступальны парыў ворага, вядома многім. Але памятаць аб гэтым павінны і нашы дзеці, унукі, праўнукі. Музей стане месцам, якое аб'яднае пакаленні. Цешыць, што на будаўніцтве задзейнічана шмат моладзі.

«Гэта наш уклад у гісторыю»

У дзень нашага візіту на будоўлі працавалі каля 160 чалавек. Адны тынкавалі сцены, іншыя займаліся добраўпарадкаваннем прылеглай тэрыторыі, дзе ў будучыні з'явяцца Алея Славы, Дошка гонару, стаянкі...

- Будова музея маналітнае, перагародкі ўнутры - газасілікатныя і з гіпсакардону. Ужо зроблена цеплаізаляцыя фасада, падведзены інжынерныя камунікацыі. Па сутнасці, засталося фінішнае аздабленне. Фасад музея абліцуем металакасетамі. Колеры аздаблення будуць паўтараць тыя, што сустракаюцца ў ордэне Айчыннай вайны, — расказвае Дзмітрый Хухракоў. - Мантаж іх вось-вось пачнецца.

Генпадрадчыкам аб'екта выступае ААТ «Прамжылбуд». Начальнік электрамантажнага ўчастка прадпрыемства Мікалай Паддубцаў кантралюе, як яго работнікі разводзяць па будынку праводку:

- У маёй камандзе 14 чалавек, і кожны выкладваецца па максімуме, разумеючы, наколькі гэта важны аб'ект. Я вам больш скажу: яшчэ да таго, як была выраблена праектна-каштарысная дакументацыя, хлопцы, даведаўшыся, што ладзіцца такая грандыёзная будоўля, спрачаліся, хто сюды патрапіць. Патрапілі лепшыя з лепшых. Каб укласціся ў тэрмін, працуем у рэжыме нон-стоп, без выходных, калі трэба - затрымоўваемся да сямі-васьмі вечара.

Мікалай упэўнены, Музей Славы будуць наведваць не толькі беларусы, але і жыхары іншых краін. Каб комплекс быў сучасным і прыгожым, фасад абсталююць падсветкай. У цэнтральнай частцы будынка, што ў форме зоркі, на першым і другім паверхах размесцяцца экспазіцыйныя залы. У бакавых — выставачны і актавы на 200 чалавек, пакой прыёму гасцей, дзве канферэнц-залы, адміністрацыйныя кабінеты, майстэрня. Трэці паверх адвядуць пад тэхпамяшканні.

У будучай экспазіцыйнай зале застаем начальніка ўчастка аддзелачных работ Сяргея Субоціна:

- У нас вялікая брыгада - 42 чалавекі, з якіх адсоткаў 60 - моладзь. Імкнуцца так - любо-дорага глядзець.

Тынкоўшчык Кацярына Пухоўская спрытна арудуе шпатэлем. Рыхтуе сцены пад чыставое аздабленне:

- Сёння іх тынкуем, затым зоймемся малярнымі працамі. Жадаецца ўсё зрабіць ідэальна. Я не першы год у будаўніцтве, да гэтага працавала на рэканструкцыі раённага мастацкага музея імя У. К. Бялыніцкага-Бірулі ў Бялынічах, будаўніцтве кардыяцэнтра ў Магілёве. Але аб'ект на Буйніцкім полі для мяне, мабыць, самы адказны. Калі думаю, што гэта мой унёсак у захаванне праўды пра вайну, - прабірае да мурашак.

Удзельніца першага ў Беларусі маштабнага рэаліці-шоў «Фабрыка блогераў» Кацярына цяпер выкладвае ў TikTok відэаролікі сваіх працоўных будняў. Гаворыць, маштабная будоўля набірае мноства лайкаў і праглядаў. А галоўнае – людзі сыходзяцца ў меркаванні, што магіляўчане робяць цудоўную, патрэбную справу.

- Мой муж па вечарах забірае мяне на машыне, з ім заўсёды нашы дзеці, - дзеліцца Кацярына. — Калі яны ўпершыню ўбачылі будынак будучага музея, які вырас пасярод поля, сказалі: «Прыгожа!» Ксеніі 12, Кірылу восем гадоў, але яны ведаюць, што адбывалася тут у 1941-м. Мы гаворым ім пра гэта, каб вучыліся шанаваць сваю зямлю, не дапусцілі вайны на ёй.

Пра што раскажуць экспанаты

Хоць будаўніцтва не скончана, паралельна ўжо вядуцца работы па ўстаноўцы экспазіцыйных зон і інсталяцый. За напаўненне музея адказваюць Мастацкі камбінат грамадскага аб'яднання «Беларускі саюз мастакоў» і Магілёўскі абласны краязнаўчы музей імя Я. Р. Раманава, які распрацаваў з дапамогай гісторыкаў, пошукавікаў і рэканструктараў навуковы праект.

- Экспазіцыйных зон, як мяркуецца, будзе 16, у прыватнасці «Магілёў даваенны. Напярэдадні...», «Воінскія фармаванні і іх удзел у абароне Магілёва і Дняпроўскага рубяжа», «Бой на Буйніцкім полі. Легендарны 388-ы стралковы полк Сямёна Куцепава», - пералічвае намеснік дырэктара абласнога краязнаўчага музея Аляксандра Буракова. - Новы музей будзе інтэрактыўным, абсталяваным мультымедыйным абсталяваннем, дзякуючы чаму наведвальнікі, напрыклад, змогуць у віртуальнай рэальнасці прагуляцца па даваенным парку Горкага. Або, апынуўшыся ў Магілёве 1940-го гады, купіць квіток на сеанс у кінатэатр «Радзіма». Эфект апускання ў мінулае будзе дасягацца з дапамогай праекцый, відэасюжэтаў на сценах.

Апынуцца наведвальнікі змогуць не толькі ў мірным даваенным Магілёве, але і на дарозе з бежанцамі ў пачатку Вялікай Айчыннай, і нават у эпіцэнтры бою на Буйніцкім полі. Змогуць убачыць подзвіг лётчыка Мікалая Цярохіна, які ў небе над Магілёвам 10 ліпеня 1941-га пратараніў два нямецкія юнкерсы, прымерыць на сябе ролю медсястры, якая аказвае першую дапамогу параненаму, або франтавога фотакарэспандэнта Паўла Трошкіна.

- Сучасныя формы падачы матэрыялу будзем спалучаць з класічнымі, - падкрэслівае Аляксандра Буракова. — Прадстаўляльны ў музеі асабістыя рэчы Сямёна Куцепава, перададзеныя яго роднымі: з яго ятроўкай з Тулы падтрымліваем сувязь і сёння. А таксама дакументы, фатаграфіі іншых удзельнікаў абароны, падпольшчыкаў, партызан, прадметы з раскопак. Дастойна дапоўняць экспазіцыю рэчы з асабістых архіваў, перададзеныя землякамі. Напрыклад, ручнік удзельніка Вялікай Айчыннай вайны Данііла Серыкава. Вышыты жонкай, ён стаў для яго абярэгам - салдат разам з ім вярнуўся дадому з фронту. Нядаўна родныя беларускага паэта Пятра Прыходзькі перадалі нам ягоныя ваенныя дзённікі, рукапісныя кнігі. А ён быў удзельнікам вызвалення Магілёва. Убачаць наведвальнікі музея і дыяраму бою на Буйніцкім полі, дзе ў адной бітве нашы героі падбілі 39 нямецкіх танкаў. Дзе Канстанцін Сіманаў убачыў будучую Перамогу.

У ТЭМУ

Магілёўскі абласны гісторыка-патрыятычны клуб «Віккру» выступіў з ініцыятывай усталяваць мемарыяльны знак на месцы, дзе падчас 23-дзённай гераічнай абароны Магілёва чырвонаармейцы прынялі першы бой з ворагам.

- Хоць храналагічныя рамкі - 3 - 26 ліпеня 1941-га - ужо трывала ўвайшлі ў гісторыю абароны Магілёва, да нядаўняга часу было дакладна невядома, дзе менавіта пачыналася абарона. Толькі дзякуючы актыўнай архіўна-даследчай і пошукавай працы высветлілася, што гэта было на далёкіх подступах да горада - у Кіраўскім раёне. Справа ад шашы Магілёў - Бабруйск, метрах у 200 ад ракі Вепрынкі, - удакладняе кіраўнік клуба Мікалай Барысенка. - Мужнасць чырвонаармейцаў, камандзіраў і апалчэнцаў заслугоўвае павагі і памяці нашчадкаў. Тыя, хто абараняў Магілёў, ваявалі на мясцовасці, дзе не было ні доўгачасовых бетонных абарончых збудаванняў, ні прыгонных сцен і бастыёнаў. Мемарыяльны знак будзе сімвалізаваць пачатак гераічнай абароны «крэпасці Магілёва», як называлі наш горад у сваіх дакументах немцы, адзначаючы стойкасць і зацятасць савецкіх воінаў.

Эскіз будучага знака ўжо зрабілі мінскія архітэктары. У аснове кампазіцыі - выява скрыжаваных клінкоў, якія азначаюць момант адбіцця ўдару, - які нападаў варожы клінок ламаецца. Такое рашэнне лаканічна і сімвалічна перадасць сутнасць падзеі, якой прысвечаны помнік. Будзе на стэле і тэкставае суправаджэнне. Адно з іх - «Абаронцам Магілёва - жывым і мёртвым - прысвячаецца».

Ініцыятары ўстаноўкі знака перакананы, што ў год 80-годдзя Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне ён будзе спалучацца з Музеем Славы на Буйніцкім полі і лагічна звяжа ў адно цэлае памятныя мясціны, прысвечаныя гераічнай абароне Магілёва.

СБ