Пенсійнае забеспячэнне грамадзян, пацярпелых ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, ажыццяўляецца ў адпаведнасці з законамі Рэспублікі Беларусь «Аб пенсійным забеспячэнні» і «Аб сацыяльнай абароне грамадзян, пацярпелых ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый».
Згодна з вышэйуказаным законам удзельнікі ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС маюць права на пенсію па ўзросце са зніжэннем агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту:
– удзельнікі ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС у межах 10-кіламетровай зоны ў 1986 годзе або не менш за 10 сутак у 1987 годзе – на 10 гадоў;
– удзельнікі ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС у 1986-1987 гадах у межах зоны эвакуацыі (адчужэння) (акрамя занятых у 10-кіламетровай зоне), пры ўмове наступлення інваліднасці незалежна ад яе прычыны (за выключэннем асоб, інваліднасць якіх наступіла ў выніку супрацьпраўных дзеянняў, па прычыне алкагольнага, наркатычнага, таксічнага ап’янення, членашкодніцтва) – на 5 гадоў.
Грамадзянам, якія захварэлі і перанеслі прамянёвую хваробу, інвалідам з прычыны катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый пенсіі па ўзросце прызначаюцца са зніжэннем агульнаўстаноўленага пенсійнага ўзросту на 10 гадоў.
Агульнаўстаноўлены пенсійны ўзрост, пачынаючы з 2017 года, штогод з 1 студзеня павялічваецца на 6 месяцаў да дасягнення ў 2022 годзе мужчынамі 63 гадоў, жанчынамі – 58 гадоў. У 2018 годзе ён складае 61 год для мужчын і 56 гадоў для жанчын.
Для прызначэння датэрміновых пенсій па ўзросце, у тым ліку ўдзельнікам ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС і інвалідам з прычыны катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, патрабуецца ў 2018 годзе не менш за 16 гадоў 6 месяцаў стажу працы з выплатай абавязковых страхавых узносаў у бюджэт дзяржаўнага пазабюджэтнага фонду сацыяльнай абароны насельніцтва Рэспублікі Беларусь (г. зн. страхавога стажу).
Штогод з 1 студзеня патрабаванне да працягласці страхавога стажу павялічваецца на 6 месяцаў да дасягнення 20 гадоў да 2025 года.
Акрамя таго, для рэалізацыі права на вышэйуказаныя пенсіі неабходна наяўнасць пэўнага агульнага стажу працы: для ўдзельнікаў ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС – у мужчын не менш за 25 гадоў, у жанчын не менш за 20 гадоў; для мужчын, якія захварэлі і перанеслі прамянёвую хваробу, інвалідаў з прычыны катастрофы на Чарнобыльскай АЭС– не менш за 20 гадоў.
Законам Рэспублікі Беларусь «Аб сацыяльнай абароне грамадзян, пацярпелых ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый» устаноўлены льготны парадак падлічэння стажу работы для прызначэння пенсій.
Так, час працы, ваеннай службы або службы на эксплуатацыі Чарнобыльскай АЭС у зоне эвакуацыі (адчужэння) з моманту катастрофы да 31 снежня 1987 года залічваецца ў стаж працы (выслугу гадоў) і ў стаж, які дае права на пенсію па ўзросце за працу з асаблівымі ўмовамі працы па спісе № 1, у трохразовым памеры, а ў перыяд з 1 студзеня 1988 года – у паўтараразовым памеры. Час працы, ваеннай службы або службы ў зоне першачарговага адсялення, у зоне наступнага адсялення з моманту катастрофы на Чарнобыльскай АЭС залічваецца ў стаж працы (выслугу гадоў) у паўтараразовым памеры.
Названыя перыяды працы, ваеннай службы або службы на эксплуатацыі Чарнобыльскай АЭС у зоне эвакуацыі (адчужэння), зоне першачарговага адсялення, зоне наступнага адсялення пацвярджаюцца працоўнай кніжкай. Пры адсутнасці ў працоўнай кніжцы неабходных звестак дадзеная праца, ваенная служба, служба пацвярджаецца даведкай, якая выдаецца арганізацыяй, у якой захоўваюцца першасныя дакументы аб гэтай працы, ваеннай службе, службе, або архіўнай установай. У даведцы павінны быць указаны перыяд працы, ваеннай службы, службы на эксплуатацыі Чарнобыльскай АЭС або ў адпаведнай зоне (на тэрыторыі) радыеактыўнага забруджвання, найменне працадаўцы і назвы населеных пунктаў, у якіх працякала праца, ваенная служба або служба, першасныя дакументы, на падставе якіх выдадзена даведка.
Грамадзянам, пацярпелым ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, устанаўліваюцца надбаўкі і павышэнні да пенсій:
удзельнікам работ па ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС у зоне эвакуацыі (адчужэння) або занятым на эксплуатацыі ці іншых работах на ўказанай станцыі, уключаючы ваеннаслужачых i ваеннаабавязаных, прызваных на спецыяльныя зборы i прыцягнутых да выканання работ, звязаных з ліквідацыяй наступстваў гэтай катастрофы, у 1986-1987 гадах, – на 50 працэнтаў мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце; у 1988-1989 гадах – на 25 працэнтаў мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце;
эвакуяваным, адселеным, тым, хто самастойна выехаў з тэрыторыі радыеактыўнага забруджвання з зоны эвакуацыі (адчужэння), зоны першачарговага адсялення і зоны наступнага адсялення, за выключэннем тых, хто прыбыў у названыя зоны пасля 1 студзеня 1990 года, – на 25 працэнтаў мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце;
асобам, у дачыненні да якіх устаноўлена прычынная сувязь інваліднасці з катастрофай на Чарнобыльскай АЭС у залежнасці ад групы інваліднасці: інвалідам I групы – 100 працэнтаў, інвалідам II групы – 75 працэнтаў, а інвалідам III групы – 50 працэнтаў мінімальнага памеру пенсіі па ўзросце.
Мінімальны памер пенсіі па ўзросце ўстанаўліваецца ў памеры 25 працэнтаў найбольшай велічыні бюджэту пражытачнага мінімуму ў сярэднім на душу насельніцтва, зацверджанага Міністэрствам працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь, за два апошнія кварталы. З 01.02.2018 мінімальны памер пенсіі па ўзросце складае 49 руб. 83 кап.
Па пытаннях прызначэння датэрміновых пенсій, устанаўлення надбавак і даплат, прадугледжаных Законам Рэспублікі Беларусь «Аб сацыяльнай абароне грамадзян, пацярпелых ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, іншых радыяцыйных аварый», неабходна звяртацца ў органы па працы, занятасці і сацыяльнай абароне мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў па месцы жыхарства.
