Пусціла пад адхон варожы эшалон у 14 гадоў! Успамінаем подзвігі партызанаў Асіповіцкага раёна ў гады вайны

Гордыя сцягі для асаблівых гарадоў. Спіс населеных пунктаў, якія ўвайшлі ў гісторыю як цытадэлі адвагі і бясстрашнасці ў гады Вялікай Айчыннай вайны, стаў даўжэйшы. У 2024 годзе яшчэ 9 беларускіх гарадоў узнагароджаны вымпелам "За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны". Адзін з іх - Асіповічы, буйны чыгуначны вузел на мяжы Магілёўскай і Мінскай абласцей. Такім ён быў і ў ваенны час. Нямала чыгуначнікаў пайшлі ў падполле і партызанскія атрады, дапамагалі вызваляць горад і раён. А аб подзвігу тых, хто абараняў яго, сёння нагадваюць дзясяткі вуліц, названых у гонар герояў.

У самым цэнтры экспазіцыі аб партызанскім руху з сотні фатаграфій выдзяляецца гэты здымак. Нібы са школьнага альбома ён намякае на ўзрост адной з самых юных партызанак Асіповіцкага раёна. Калі Рыму Кунько залічылі ў гаспадарчую роту, ёй было ўсяго 14. Побач фота Барыса Дзмітрыева. Масквіч-камсалец прыбыў у Асіповічы навучаць прарыўной, дыверсійнай дзейнасці партызан. Рыма хадзіла за маладым камандзірам (як пазней раскажуць у мемуарах баявыя таварышы) «хвосцікам» і слухала кожнае слова.

Марыя Саканцава, старшы навуковы супрацоўнік Асіповіцкага раённага гісторыка-краязнаўчага музея:

- Яна не жадала стаяць у катлоў, таму што да 1943 гады жанчын больш на хозработах трымалі, усёткі жанчыны. Спрабавалі берагчы. Яна сказала: я прыйшла ваяваць за братоў, я не буду стаяць ля катлоў. Навучылася ўсяму, чаму магла, у Барыса і збегла, узяўшы некаторую колькасць узрыўчаткі. І самастойна замініравала шляхі і ўзарвала эшалон, адна пусціла пад адхон, дзяўчынка 14 ці 15 гадоў.

Падзеі, якія разгарнуліся на асіповіцкім чыгуначным вузле ў ноч з 29 на 30 ліпеня 1943-га, могуць стаць яркім сюжэтам для сучасных кінабаевікоў. Пазней гэтай самай буйной у гісторыі Вялікай Айчыннай сухапутнай дыверсіі дадуць назву «Вогненная ноч». Яе запаліць 26-гадовы Фёдар Крыловіч - чыгуначнік і просты электраманцёр з Асіповічаў. Усяго за адзін дзень ён увайшоў у гісторыю «Рэйкавых войнаў». У бітонах з чарніцамі падпольшчыкі яму перадалі міны. Некалькі дзён ён будзе насіць іх у сваёй працоўнай валізцы, пакуль немцы не адправяць яго на рамонт семафора.

Юрый Шаўчэнка, ветэран чыгуначнага транспарту Асіповіцкай дыстанцыі сігналізацыі і сувязі:

- Падышлі да вартавога, вартавы праверыў гэтую скрыню. Ён не ведаў, што скрыні маюць падвойнае дно. І вось у суправаджэнні гэтага немца ён ішоў на ўстараненне семафора. Немец асаблівай увагі на яго не звяртаў, ён адну з мін прычапіў да цыстэрны з бензінам.
У выніку пажару згарэла чатыры эшалоны, у тым ліку пяць паравозаў, 67 вагонаў снарадаў і авіябомбаў, паўсотні адзінак рознай тэхнікі: ад танкаў да цыстэрнаў з гаручым. А гісторыя з «ідэальнай дыверсіяй» небывалых маштабаў, вінаватага ў якой фашысты так і не вылічылі, стала легендай.

Юлія Мычка, карэспандэнт:

- Аб тым, што землякі памятаюць аб подзвігу Фёдара Крыловіча, кажа адзін просты факт - падножжы помніка чыгуначным вакзале ніколі не бывае пустым. Людзі, вяртаючыся з лецішчаў, не шкадуюць кветак для героя.

СТВ