Сем раёнаў Магілёўшчыны не толькі ў дзяржаўным маштабе, але і ў розумах людзей маюць асаблівы статус

Некалькі крокаў наперад і ні кроку назад

Сем раёнаў паўднёвага ўсходу Магілёўскай вобласці ўжо шмат гадоў павольна, але дакладна адраджаецца. Каб людзі маглі тут працаваць, гадаваць дзяцей. Прэзідэнт надае гэтай тэме павышаную ўвагу. Як следства–два ўказы, накіраваныя на развіццё тэрыторый: № 235, а затым № 177, які будзе дзейнічаць да 2025 года. У ім прапісаны ўмовы для комплекснага сацыяльна-эканамічнага развіцця паўднёвага ўсходу. Аднак павышаць прывабнасць жыцця ў гэтых раёнах–комплексная задача інвестараў, ініцыятыўных грамадзян. Якія праекты ўжо прапрацоўваюцца ў раёнах?

Адлік для росту

Спачатку нагадаем перадгісторыю пытання. Яшчэ ў 2015 годзе быў прыняты ўказ № 235 «Аб сацыяльна-эканамічным развіцці паўднёва-ўсходняга рэгіёна Магілёўскай вобласці». Перадумоў адразу некалькі: падцягнуць эканоміку і сацыяльную сферу адстаючых раёнаў, а таксама планамерна пераадольваць наступствы катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, якая закранула гэтыя тэрыторыі. Тады ў адну нізку і аб’ядналася некалькі раёнаў Магілёўшчыны. Сёння Крычаў, Клімавічы, Слаўгарад, Чэрыкаў, Касцюковічы, Краснаполле і Хоцімск не толькі ў дзяржаўных маштабах, але і ў розумах людзей маюць асаблівы статус.

– З пачатку дзеяння ўказа ў эканоміку і сацыяльную сферу паўднёва-ўсходняга рэгіёна накіравана каля 1,1 мільярда рублёў і каля 37 мільёнаў долараў прамых замежных інвестыцый, – акцэнтаваў увагу на практыкуме ў Касцюковічах намеснік старшыні Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу, нацыянальны каардынатар па дасягненні Мэтаў устойлівага развіцця Анатоль Ісачанка. – Створана 230 новых камерцыйных арганізацый, суб’ектаў малога бізнэсу.

Гэта вяршыня айсберга. Мяркуйце самі, што зроблена за пяцігадовы тэрмін. У Крычаўскім раёне, напрыклад, уведзены ў эксплуатацыю новы завод па вытворчасці цэментава-стружкавых пліт, філіял завода «Дамачай» асвоіў новую вытворчасць кукурузных палачак. У Клімавіцкім, Касцюковіцкім і Краснапольскім лясгасах пабудаваныя дрэваапрацоўчыя цэхі, у Краснапольскім і Чэрыкаўскім – сушыльныя комплексы. У выніку аб’ём перапрацоўкі драўніны павялічыўся ў 1,6 раза.

Поспехі, як відаць, дасягнуты прыкметныя. Але зроблена не ўсё. Таму цалкам лагічна, што працягам праграмы стаў Указ № 177 «Аб мерах па развіцці паўднёва-ўсходняга рэгіёна Магілёўскай вобласці», прыняты ў 2020 годзе. У ім прадугледжаны прывабныя ўмовы для бізнесу, акцэнт зроблены і на сацыяльную сферу. Бо гэта камфортнае жыццё людзей, а значыць, абнаўленне рэгіёнаў, чаму прысвечаны асобны пункт праекта Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны на пяцігодку. Што плануецца зрабіць? Так, у 7 раёнах Магілёўшчыны пабудуюць 14 станцый абезжалезвання, рэканструіруюць і капітальна адрамантуюць бальніцы і школы. У 2023-м у Крычаве ўзвядуць дзіцячы сад, у Клімавічах да 2025 года–фізкультурна-аздараўленчы комплекс, а ў Хоцімску – басейн. Гэта дзяржаўныя сродкі. А што з нагоды ўключэння ў бізнес, хай і малы, саміх жыхароў раёнаў?

Турыстычны брэнд у Чыгірынцы

Адзін з праектаў, які быў прэзентаваны на выязным практыкуме ў Касцюковічах, – Чыгірынскі кластар. Яго плануюць запусціць ужо сёлета. Ён аб’яднае розныя суб’екты гаспадарання, якія ўжо працуюць каля Чыгірынскага вадасховішча. Куратар праекта–дырэктар Фонду «Устойлівы рэгіён» Быхаўскага раёна Раман Мельнікаў тлумачыць, чаму ідэю лічыць перспектыўнай:

– На Магілёўшчыне Чыгірынскае вадасховішча знакавае. Гэта адзін з самых буйных водных аб’ектаў вобласці. І таму там склалася пэўная інфраструктура. Ёсць аграсядзібы, базы адпачынку як у Быхаўскім, так і ў Кіраўскім раёнах. Але пры вывучэнні сітуацыі на месцах аказалася, што там ёсць маса праблем. Адна з іх–недастатковая колькасць прадастаўляемых паслуг. З-за гэтага губляецца частка турыстычнага патоку. У асноўным прадастаўляецца магчымасць для пражывання, а спадарожных паслуг недастаткова.

Праект мае на ўвазе стварэнне базы пракату інвентару. Адпачывальнік арандуе домік, а ў якасці забаў – пункт з актыўнасцямі – ровары, лодкі, ролікавыя канькі. Далей уключаецца яшчэ адзін ігрок –прадстаўнікі грамадскага харчавання.

Працу над рэалізацыяй ідэі пачалі яшчэ летась: тады прапрацоўваліся праблемныя пытанні, складалася канцэпцыя Чыгірынскага кластара. Праект падтрымалі на адным з конкурсаў, які праводзіла ПРААН. Пад яго выдзелена вялікая сума–60 тысяч долараў.

На першым этапе ўвасаблення задумкі ў жыццё плануецца стварыць савет з прывабліваннем мясцовых органаў улады, які і аб’яднае суб’екты гаспадарання. Ён стане своеасаблівым выканаўчым органам.

– Плануецца далучаць у праект розныя крыніцы, у тым ліку бюджэтныя сродкі. Але ўпор у развіцці тэрыторый – на прыватны бізнес, – лічыць Раман Мельнікаў. – І мы разглядаем магчымасць таго, каб турыстычныя аб’екты стваралі ланцужкі дабаўленай вартасці. Не абавязкова на тыдзень ехаць у адну сядзібу. Можна пасяліцца ў адным месцы, а ў другім наведаць майстар-класы або трэнінгі. Спадзяюся, неўзабаве Чыгірынка стане турыстычным брэндам Магілёўскай вобласці.

Тут хутка заквітнеюць сады

У Чэрыкаўскі раён, таксама пацярпелы ад чарнобыльскай катастрофы, па праграме пераадолення гэтых наступстваў у апошнія гады было інвесціравана звыш 2 мільёнаў рублёў. Атрымалася падцягнуць лясную галіну, сельскую гаспадарку, з’явіўся новы напрамак – альтэрнатыўная энергетыка.

– Разам з тым мы разумеем, што ў раёне больш за 80 аграгарадкоў і вёсак, – адзначае старшыня Чэрыкаўскага раённага Савета дэпутатаў Анжэла Новікава. – Дзяржава дапамагае, накіроўвае сродкі на развіццё падобных кропак, аднак і чалавек павінен быць зацікаўлены ў росквіце малой радзімы. Заўтрашні дзень павінен грунтавацца на партнёрстве чалавека і дзяржавы. Адзін з найбольш актуальных сучасных выклікаў, які ўзнікае перад жыхарамі вёскі, – пытанне паляпшэння росту дабрабыту. Рэзерв для гэтага ў ліку іншага і ў развіцці асабістых падсобных гаспадарак, самазанятасці, рамеснай дзейнасці.

У гэтым ключы раён зрабіў вялікі крок наперад. На працягу пяці гадоў тут рэалізуюцца міжнародныя праекты, праграма малых грантаў. Некаторыя з іх – вынік сумеснай працы ініцыятыўных жыхароў, органаў улады і міжнародных партнёраў. Так, пры ДУА «Лабанаўскі КПК яслі-сад–базавая школа» створаны мясцовы рэсурсны цэнтр «Зялёная эканоміка саду» з гадавальнікам пладова-ягадных і дэкаратыўных культур. Ён займае 0,6 гектара. На гэтай тэрыторыі цяпліцы з кропельным палівам, дзе вырошчваюцца саджанцы кустоў, прышчэпы і шчэпы пладовых дрэў.

У чым сутнасць праекта? 11 сямейных пар, дзеці якіх вучацца ў школе, прайшлі навучанне ў цэнтры. Літаральна праз два тыдні атрымаюць саджанцы для закладкі ўласных сямейных садоў.

– На кожнага вылучым па 10 пладовых дрэў, каля 30 кустоў маліны, ажыны, парэчкі, – расказвае дырэктар Лабанаўскай школы Аляксандр Асіпенка. – Хочам такім спосабам абудзіць актыўнасць вяскоўцаў да развіцця асабістай падсобнай гаспадаркі. Бо плады і ягады прыйдуцца да стала ў сем’ях, а лішкі можа прыняць райпо.

Адна з ініцыятыўных сем’яў, якая ўключылася ў праект, – Круцікавы. Міхаіл даўно займаецца садоўніцтвам – у вёсцы Рагаліна ў яго на ўчастку ў 20 сотак растуць вінаград, пладовыя дрэвы, хмызнякі. Дапамагае апрацоўваць сад сын Жэня, які вучыцца ў 7-м класе. Дзякуючы праекту сям’я абновіць свой сад, стане і далей развіваць гаспадарку.

Дарэчы, калі ў 2018-м у Чэрыкаўскім раёне было зарэгістравана 92 рамеснікі, то летась больш за 280 фізічных асоб займаліся прадпрымальніцкай дзейнасцю.

 СБ