У Дрыбінскім раёне вучаць некалі практычна забытаму майстэрству пляцення лапцей

Брэндавы лапаць

У лістападзе 2011 года традыцыйная тэхналогія пляцення лапцей Дрыбінскага раёна была ўнесена ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь.

Дом рамёстваў у аграгарадку Кароўчына Дрыбінскага раёна Магілёўшчыны - папулярнае месца ў турыстаў і мясцовых жыхароў. Першых цікавіць вялікая экспазіцыя прадметаў даўніны, другіх збіраюць разам розныя майстар-класы - па вышыўцы, ткацтве, вырабе абрадавых лялек, лозапляценні і не толькі. У ліку іншага тут вучаць і некалі практычна забытаму майстэрству пляцення лапцей.

Менавіта супрацоўнікі Дома рамёстваў некаторы час таму вярнулі гэтае мастацтва да жыцця, збіраючы па макулінках успаміны і пераймаючы веды ў старажылаў. Цяпер народныя традыцыі асвойваюць нават самыя маленькія караўчынцы ў дзіцячым гуртку «Лапаточак». Паколькі з лыка - матэрыялу няпростага і жорсткага - дзіцячыя пальчыкі лапаць не сплятуцьпадрастаючае пакаленне трэніруецца на саломцы і крафтавай паперы. А дарослыя робяць ужо сапраўдныя «пляцёнкі», якія, дарэчы, сталі адной з візітных картак раёна.

Гісторыя дрыбінскіх лапцей налічвае не адну сотню гадоў, прычым выкарыстоўваўся такі абутак аж да 1930-х гадоў, а таксама спатрэбіўся пасля Вялікай Айчыннай вайны — у вёсцы, зразумела, туфлямі і ботамі было не разжыцца. Хоць лапаць - рэч даволі непрактычная. Сплесці пару можна за суткі, а актыўнай шкарпэткі яны вытрымліваюць усяго пару дзён. Па гэтай прычыне сяляне, адпраўляючыся ў дарогу, большую яе частку ішлі басанож, несучы лапці на плячы падвешанымі за аборы (сплеценыя адмысловым спосабам вяроўкі-завязкі), — гэта можна ўбачыць на карцінах мастакоў.

Другое жыццё няхітрага абутку

Здаўна пляценне лапцей лічылася выключна мужчынскім заняткам, але зараз у Дрыбінскім раёне гэтым займаюцца жанчыны. Арыгінальныя вырабы мясцовых майстрых атрымліваюць узнагароды на розных фестывалях і конкурсах, актыўна раскупляюцца на раённых, абласных, рэспубліканскіх і міжнародных кірмашах. Пры гэтым паназіраць у рэжыме анлайн за тым, як ствараюцца лапці, збіраюцца шматлікія гледачы. А яшчэ мясцовы лыкавы абутак можна ўбачыць у карцінах, знятых на студыі «Беларусьфільм», у музеях і прыватных калекцыях.

Лыка вязаць

Традыцыйныя беларускія лапці маюць шэраг асаблівасцей. Напрыклад, у адрозненне ад расійскіх у іх не касое, а прамое пляценне – «рашотка». Таксама адрозніваецца і тэхніка вырабу: у нас іх пачыналі плесці з мыска, у суседзяў - з задніка. А яшчэ ў кожнай мясцовасці ў традыцыйнага сялянскага абутку былі свае прыкметы. Дрыбінскія лапці даволі вядомыя, іх яшчэ называюць відушчымі: паміж падэшвай і пяцелькамі пад аборы пакідаліся адтуліны - так званыя вочкі. Таму лапаткі, асабліва жаночыя, выглядалі вельмі хупава.

Каб увесь год плесці лапці, у чэрвені - ліпені нарыхтоўвалі луб або лыка (ўнутраная частка драўнянай кары). Часцей за ўсё для гэтых мэт выкарыстоўвалі ліпу. Нездарма стала ўстойлівым выраз «абадраць як ліпку». Лыко распускалі на палоскі, скручвалі ў скруткі і сушылі. А перад тым як плесці з яго лапці, варылі, каб матэрыял стаў больш згодлівым і мяккім.

Паколькі лапці былі неад'емнай часткай нацыянальнай культуры, з імі звязаны і розныя прыметы. «Раз у вадохрышчанскі адвячорак дзяўчыны варажылі: за вароты чаравічак, зняўшы з нагі, кідалі», - так апісваў рускую народную традыцыю паэт Васіль Жукоўскі. А ў беларускіх вёсках варажылі на лапаць: куды мысок пакажа, адтуль і жаніхоў чакаць.

 СБ